Η Χρηματοδότηση της Νέας Οικονομίας και εναλλακτικές επιλογές πέραν του Τραπεζικού Τομέα

Γιώργος Θεοχαρίδης

Cyprus International Institute of Management

 

 

Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για επανεκκίνηση της οικονομίας μας και επιστροφή στην ανάπτυξη είναι προφανώς η έλλειψη επαρκούς ρευστότητας στην αγορά, που είναι αναγκαία για να χρηματοδοτηθούν οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις. 

Αυτό είναι φυσικό  δεδομένου του γεγονότος ότι σχεδόν το σύνολο της χρηματοδότησης προέρχεται από τον τραπεζικό τομέα. Και είναι βέβαια γνωστά σε όλους μας τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες, καθώς και η ανάγκη που υπάρχει για απομόχλευση. Η απομόχλευση αυτή θα πάρει κάποιο χρόνο, ενώ κατά την διάρκεια αυτής της διαδικασίας οι τράπεζες θα είναι απρόθυμες να παραχωρούν νέα δάνεια. Πώς μπορούμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε αυτό το επείγον ζήτημα; Θα ήταν, μήπως, δυνατό να συμβεί κάτι δραστικό με τις τράπεζες το οποίο να τους επιτρέψει να παρέχουν ρευστότητα στην αγορά; Θα μπορούσαμε να βρούμε ή να αναπτύξουμε εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης, δηλαδή μη τραπεζική χρηματοδότηση;

 

Πολύ σημαντικό ασφαλώς είναι το γεγονός, ότι η Τράπεζα Κύπρου έχει καταφέρει πρόσφατα να αυξήσει το μετοχικό της κεφάλαιο κατά  ένα δισεκατομμύριο ευρώ μέσω τοποθέτησης νέων μετοχών από ξένους επενδυτές, δεδομένου ότι θα αυξήσει τον δείκτη της κεφαλαιακής της επάρκειας, θα της επιτρέψει να περάσει με ευκολία τα επικείμενα τεστ αντοχής  της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και κατά συνέπεια, θα επαναφέρει την εμπιστοσύνη στο σύστημα.  Ευελπιστώ ότι η Ελληνική Τράπεζα θα βρει και εκείνη τρόπους να αυξήσει το μετοχικό της κεφάλαιο πριν από τα τεστ αντοχής (με την έκδοση περισσότερων μετοχών ή με την μετατροπή μετατρέψιμων ομολογιακών δανείων σε μετοχικό κεφάλαιο) και ότι η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα θα καταφέρει να περάσει τα τεστ αντοχής χωρίς οποιανδήποτε επιπρόσθετη στήριξη εκ μέρους της κυβέρνησης. Επιπλέον, το νομικό πλαίσιο σχετικά με τις κατασχέσεις και τις αναγκαστικές πωλήσεις υποθηκευμένων ιδιοκτησιών θα πρέπει να εγκριθεί και να τεθεί σε εφαρμογή, κυρίως για να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης για τους δανειολήπτες που έχουν την δυνατότητα, αλλά είναι απρόθυμοι τώρα να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους, ώστε να αρχίσουν να πληρώνουν τις οφειλές τους. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος δυστυχώς. Αν αυτά συμβούν, αναμένω ότι μέχρι την αρχή του επόμενου έτους η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί με τουλάχιστον πιο αποτελεσματικές αναδιαρθρώσεις να πραγματοποιούνται σχετικά με τα προβληματικά δάνεια. Είναι επίσης σημαντικό όπως στη διαδικασία αναδιάρθρωσης τα δανειστικά επιτόκια μειωθούν σταδιακά, δεδομένου ότι είναι πολύ δύσκολο για τους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους. Εντούτοις, όπως τόνισα  πιο  πάνω, δεν το βλέπω να παραχωρούνται πολλά νέα δάνεια, αφού θα πρέπει να συνεχιστεί η διαδικασία απομόχλευσης.

 

Ως εκ τούτου και με δεδομένο ότι ο τραπεζικός τομέας δεν θα είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει επαρκώς τη νέα οικονομία, θα χρειαστεί να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους. Αυτή είναι μια τάση που θα δούμε όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αφού οι κεφαλαιακές απαιτήσεις έχουν γίνει πιο αυστηρές μετά τις πρόσφατες πτωχεύσεις τραπεζών, η τραπεζική χρηματοδότηση θα αντικατασταθεί σταδιακά από άλλες μορφές και πηγές. Πρόσφατα στατιστικά στοιχεία κατέδειξαν ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ο τραπεζικός δανεισμός αποτελεί μόνο το 25%-30% της διαθέσιμης χρηματοδότησης, ενώ το υπόλοιπο προέρχεται από τις αγορές κεφαλαίου και από το σκιώδες τραπεζικό σύστημα (shadow banking system). Τι είναι αυτό το σκιώδες τραπεζικό σύστημα; Είναι ένα σύστημα το οποίο προσφέρει υπηρεσίες που είναι όμοιες με εκείνες των παραδοσιακών τραπεζών μέσω μη τραπεζικών χρηματοοικονομικών διαμεσολαβητών, όπως είναι τα κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνων (hedge funds), αμοιβαία κεφάλαια βραχυπρόθεσμων διαθέσιμων τοποθετήσεων (money market mutual funds), καθώς και οικονομικές οντότητες τιτλοποίησης απαιτήσεων (securitization vehicles). Οι φορείς αυτοί λαμβάνουν χρηματοδότηση μέσω βραχυπρόθεσμου δανεισμού και χρησιμοποιούν αυτούς τους πόρους με σκοπό τη μόχλευση για τις επιχειρήσεις με μετοχικό κεφάλαιο, ή για διαπραγμάτευση κινητών αξιών. Έχουν το πλεονέκτημα ότι δεν υπόκεινται στους ίδιους αυστηρούς κανονισμούς που επιβάλλονται στο παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα. Στην Ευρώπη όμως (συμπεριλαμβανομένης φυσικά και της Κύπρου), συμβαίνει το αντίθετο, δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης προέρχεται από τον παραδοσιακό τραπεζικό τομέα, αλλά η τάση αυτή θα αλλάξει σταδιακά. Αν είχαμε μια αγορά κεφαλαίων και χρηματιστήριο που λειτουργούσε καλά, δεν θα βρισκόμασταν σε τέτοια δύσκολη κατάσταση όπως είμαστε τώρα.

Θα πρέπει, επίσης, να στραφούμε προς την καινοτομία, προκειμένου να βοηθήσουμε την χρηματοδότηση για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις μας (ΜΜΕ), που αποτελούν τον μεγαλύτερο όγκο της οικονομίας μας. Τι θα μπορούσε να είναι μια τέτοια καινοτομία; Χρηματοδοτικά σχήματα στήριξης ΜΜΕ και ανάπτυξης της βρετανικής οικονομίας που λειτουργούν στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως η πλατφόρμα δανεισμού  "Peer-to-Peer Lending", όπου ιδιώτες δανείζουν σε επιχειρήσεις απευθείας χωρίς να χρησιμοποιείται ως ενδιάμεσος κάποιο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, η εταιρεία χρηματοοικονομικής τεχνολογίας MarketInvoice, ή η SME Markets, συνεργατική διαδικτυακή πλατφόρμα που επιτρέπει στις ΜΜΕ που αναζητούν χρηματοδότηση να αποκτήσουν πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα ευκαιριών χρηματοδότησης, θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια τέτοια καινοτομία. Η  MarketInvoice φέρνει σε επαφή μικρές επιχειρήσεις με επενδυτές μέσω μιας ηλεκτρονικής αγοράς, δια μέσου της οποίας  οι μικρές επιχειρήσεις πωλούν τα απλήρωτα τιμολόγια τους με κάποια έκπτωση. Οι μικρές εταιρείες παίρνουν την ρευστότητα που τόσο πολύ έχουν ανάγκη και από την πλευρά τους οι επενδυτές ένα ποσοστό απόδοσης για τις υπηρεσίες που παρέχουν. Όσο αφορά την SMEMarkets αυτή είναι μια διαδικτυακή αγορά που φέρνει σε επαφή και συνταιριάζει δανειζόμενους και δανειστές, και λειτουργεί ως διαμεσολαβητής-σύνδεσμος  που προσφέρει εξειδικευμένη οικονομική βοήθεια. Το όφελος είναι ότι καθιστά τον δανεισμό περισσότερο προσβάσιμο στις επιχειρήσεις που έχουν ανάγκη, αλλά και πιο αποδοτικό από την άποψη του κόστους.

 

Είναι επίσης απαραίτητο να αξιοποιήσουμε περισσότερα ξένα διαρθρωτικά ταμεία. Το ενδιαφέρον που επιδείχθηκε πρόσφατα για την Κύπρο από διεθνείς οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ), η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), ο Διεθνής Οργανισμός Χρηματοδότησης IFC, μέλος του Ομίλου της Παγκόσμιας Τράπεζας ή η γερμανική κρατική τράπεζα ανάπτυξης KfW, είναι προς την σωστή κατεύθυνση αλλά χρειαζόμαστε ακόμα περισσότερα από αυτά, αν θέλουμε να επανεκκινήσουμε την οικονομία μας.

 

Τέλος, προκειμένου να είναι αποτελεσματικές αυτές οι εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης που παρατέθηκαν πιο πάνω, πρέπει να υπάρχει το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο. Θα πρέπει επίσης οι εταιρείες στην Κύπρο να αρχίσουν να παρουσιάζουν αξιόπιστες οικονομικές καταστάσεις και έγκαιρα για να μπορούν οι δανειστές να προβαίνουν σε ανάλυση και σωστή αξιολόγηση, αλλά και η κυβέρνηση, στο νέο οικονομικό μοντέλο που οραματίζεται να ενσωματώσει και άλλες βιομηχανίες (εκτός από τις παραδοσιακές, όπως η ενέργεια και η τεχνολογία), ώστε να υπάρχουν ενώπιον των ξένων επενδυτών επιλογές ως προς το που να παραχωρούν δάνεια.

 

Ο Δρ Γιώργος Θεοχαρίδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στον τομέα των Χρηματοοικονομικών στο Cyprus International Institute of Management (CIIM) και Διευθυντής του Μεταπτυχιακού προγράμματος στις Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες (MSc in Financial Services).

 

 

 

Financing the New Economy

 

George Theocharides

Cyprus International Institute of Management

 

One of the biggest obstacles to kick-start our economy and return to growth is obviously the lack of sufficient liquidity in the market to finance consumers and businesses. This is a natural phenomenon given the fact that almost all financing comes from the banking sector, and we all know the problems that they face and their need to deleverage. This deleveraging will take some time and in the process the banks will be reluctant to give out new loans. So how can we deal with this pressing issue?  Can something drastic happen with the banks that will allow them to provide liquidity to the market? Could we discover or develop alternative forms of financing, i.e. non-bank financing?

 

The fact that Bank of Cyprus has managed recently to raise €1 billion of new equity from foreign investors is very important as it will increase its capital ratio, will allow it to pass the upcoming ECB stress tests with ease, and thus will bring back confidence to the system. I am hoping that Hellenic Bank will find ways to raise its share capital prior to the stress tests (by issuing more shares, or converting contingent convertible bonds into share capital), and that the Cooperative Central Bank will also manage to pass the stress tests without any extra government support. Furthermore, the legal framework in relation to foreclosures and the forced sales of mortgaged property will need to be put in place, mainly to put pressure on the loan holders that can, but are reluctant now to service their loans, to start doing that. There is no other way unfortunately. If these things happen, I expect that by the beginning of the next year the situation can improve with at least more effective restructurings happening on problematic loans. It’s also important in the restructuring process for the lending rates to gradually drop as it is very difficult for individuals/businesses to service their loans. But as I pointed out above, I don’t see many new loans being given out as the deleveraging process will have to continue.

 

Therefore since the banking sector will not be able to finance adequately the new economy, we will need to find alternative ways. This is a trend that we will see not just in Cyprus, but across the whole of Europe. As capital requirements have become stricter following the recent bank failures, bank financing will gradually be replaced by other sources. Recent statistics showed that in the US bank lending constitutes only 25%-30% of the available financing, and the rest coming from the capital markets and the shadow banking system. But what is a shadow banking system? A system that provides bank-like activities through non-bank financial intermediaries, such as hedge funds, money market mutual funds, and securitization vehicles. These entities receive funding through short-term borrowing and use these sources to provide leverage for corporations, or for securities trading. They have the benefit that they are not subject to the same strict regulations imposed on the traditional banking system. In Europe though (including of course Cyprus), it’s the reverse, i.e. majority of financing coming from the traditional banking sector, but this trend will gradually change. If we had a well-functioning capital market, we would not be in such a difficult situation right now.

 

We will also need to turn into innovation in order to help the financing for our small and medium enterprises (SMEs), which form the bulk of our economy. What could be such an innovation? “Peer-to-Peer” platforms, such as MarketInvoice, or SME Markets that operate in the UK could be such an innovation. MarketInvoice brings together small firms with investors through an electronic marketplace, whereby small firms sell their unpaid invoices at a discount. Small firms receive the liquidity they so badly need, while investors get a rate of return for the services they provide. SME Markets is an online marketplace that brings together and matches borrowers and lenders, and operates as a facilitator offering expert financial assistance. The benefit is that it makes lending more accessible to companies in need, but also more cost efficient.

 

We also need to utilize more foreign structural funds. The recent interest in Cyprus of institutions such as the European Bank of Reconstruction and Development (EBRD), the European Investment Bank (EIB), the International Finance Corporation (IFC)(a member of the World Bank), or KfW (a German government-owned development bank) is in the right direction and we need more of that, if we want to kick-start our economy.

 

Finally, in order for these alternative forms of financing outlined above to have an effect, there needs to be the right legal framework, companies in Cyprus need to start providing reliable and timely financial statements for lenders to assess, and the new economic model that is envisioned by the government needs to incorporate other industries (apart from the traditional ones, such as energy and technology) to give choices to foreign investors where to lend.

 

George Theocharides is Associate Professor of Finance and Director of MSc in Financial Services at the Cyprus International Institute of Management (CIIM).