Οι Εσωτερικοί και Εξωτερικοί Κίνδυνοι που Διατρέχει η Οικονομία της Κύπρου Σήμερα με Φόντο το Παγκόσμιο και το Εσωτερικό Σκηνικό

Γιώργος Θεοχαρίδης

Cyprus International Institute of Management

Παρά τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν με την οικονομική κρίση του Μαρτίου του 2013 και το τεράστιο πλήγμα που υπέστη, η οικονομία της Κύπρου έδειξε ανθεκτικότητα. Η χώρα ήταν σε θέση να επιστρέψει σε συνθήκες σταθερότητας σχετικά γρήγορα και να ανακτήσει μέρος  της χαμένης της εμπιστοσύνης από τις διεθνείς αγορές και τους επενδυτές, που είναι προϋποθέσεις απαραίτητες για την επιστροφή στην ανάπτυξη και για την σταδιακή μείωση της ανεργίας.

 

Αυτό που συνέβη ήταν το αποτέλεσμα μιας σειράς παραγόντων, όπως ύφεση πολύ πιο ήπια από ό,τι αναμενόταν, η σταθεροποίηση της ανεργίας (ή τουλάχιστον αύξησή της με πολύ πιο αργούς ρυθμούς), το δημόσιο χρέος, που κρατήθηκε σε βιώσιμα επίπεδα, η μείωση των ελλειμμάτων του κρατικού προϋπολογισμού, καθώς και ένα πρωτογενές πλεόνασμα το οποίο μάλιστα επιτεύχθηκε πολύ πιο πριν από ό,τι είχε προβλεφθεί από όλους, περιλαμβανομένων και των διεθνών δανειστών της χώρας μας.

Στην συνέχεια τα θετικά αυτά στοιχεία αποτυπώθηκαν σε πέντε επιτυχημένες αξιολογήσεις της Τρόικας, σε διαδοχικές αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της Κύπρου και από τους τρεις διεθνείς Οίκους Αξιολόγησης, στην σημαντική μείωση των αποδόσεων των κρατικών μας ομολόγων - μάλιστα ήμασταν σε θέση ακόμη και να δανειστούμε με επιτυχία από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια - και τέλος, στις άμεσες ξένες επενδύσεις για την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού μας τομέα. Ωστόσο, εξακολουθούν ακόμη να υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι, οι οποίοι μπορούν εύκολα να μας βγάλουν από τον σωστό δρόμο και να μας εμποδίσουν από το να επιστρέψουμε στην πολυπόθητη ανάπτυξη.

Οι Κίνδυνοι που Οφείλονται σε Εσωτερικούς Παράγοντες

Όπως είναι σε όλους μας γνωστό, η πρόοδος του προγράμματος προσαρμογής που εφαρμόζεται στην Κύπρο είναι σε κατάσταση αναμονής από το περασμένο καλοκαίρι που έγινε με επιτυχία η τελευταία αναθεώρηση της Τρόικας, κυρίως λόγω των διαδοχικών παρατάσεων από την Βουλή των Αντιπροσώπων της αναστολής της εφαρμογής του νόμου περί αναγκαστικών εκποιήσεων. Την ίδια στιγμή, η Βουλή των Αντιπροσώπων θα πρέπει επίσης να ψηφίσει το πακέτο των πέντε συνολικά νομοσχεδίων που αφορούν το πλαίσιο αφερεγγυότητας. Αυτή η καθυστέρηση κοστίζει πολλά στον τόπο μας και θέτει την οικονομία σε κίνδυνο, γιατί πρώτον, δημιουργεί σημαντική αβεβαιότητα κατά πόσο θα είμαστε σε θέση να τηρήσουμε τις δεσμεύσεις μας που σχετίζονται με τα όσα είχαν συμφωνηθεί στο πλαίσιο του Μνημονίου Συναντίληψης και επιπρόσθετα, αφαιρεί ένα ουσιώδες εργαλείο, το οποίο οι τράπεζες χρειάζονται για να ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση προς τους οφειλέτες που αρνούνται να συνεργαστούν με αποτέλεσμα το μεγάλο πρόβλημα με τα μη-εξυπηρετούμενα δάνεια όχι μόνο να παραμένει άλυτο αλλά και να επιδεινώνεται.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση ευελπιστούσε ότι θα ήταν σε θέση να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές κατά το πρώτο τρίμηνο ή το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, αλλά αυτή η προοπτική φαίνεται τώρα να είναι απομακρυσμένη, αφού οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων έχουν αυξηθεί πρόσφατα, με το ενδεχόμενο περαιτέρω αύξησης τους να μην μπορεί να αποκλειστεί αν εξακολουθήσει να υφίσταται η αβεβαιότητα όσο αφορά στην υλοποίηση του προγράμματος της Κύπρου, και βεβαίως και της Ελλάδας. Αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί, διατρέχουμε τον κίνδυνο να μην μπορέσουμε να υλοποιήσουμε τους στόχους που είχαμε θέσει και το αποτέλεσμα θα είναι να παραμείνουμε κολλημένοι σε ύφεση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Οι Κίνδυνοι που Οφείλονται σε Εξωτερικούς Παράγοντες

Αυτή την στιγμή βρισκόμαστε αντιμέτωποι με δύο βασικούς εξωτερικούς κινδύνους που μπορεί να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην οικονομία μας και στις προοπτικές της για το 2015. Πρώτον, υφιστάμεθα τις αρνητικές επιπτώσεις από την ύφεση που αντιμετωπίζει η Ρωσική οικονομία. Η Ρωσία έχει υποστεί πολλά τον τελευταίο καιρό, κυρίως λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και από τη μεγάλη πτώση των τιμών του πετρελαίου. Το νόμισμα της Ρωσίας, το ρούβλι, έχει απωλέσει το μισό σχεδόν της αξίας του έναντι του δολαρίου κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες, ο πληθωρισμός έχει εκτοξευθεί σε επίπεδα πέραν του 15%, η εμπιστοσύνη των καταναλωτών έχει μειωθεί κατακόρυφα, ενώ οι πραγματικοί μισθοί αναμένεται να μειωθούν κατά 9% για το έτος 2015. Επίσης για το τρέχον έτος αναμένεται ότι θα σημειωθεί ύφεση στα επίπεδα του 3%. Και δεδομένου ότι η Ρωσία αποτελεί σημαντικό εμπορικό εταίρο της Κύπρου, τα προβλήματα που ταλανίζουν την οικονομία της χώρας αυτής θα έχουν δυστυχώς μεγάλες επιπτώσεις και στην δική μας οικονομία.

Εξάλλου, ένας δεύτερος εξωτερικός κίνδυνος προέκυψε μετά τις πρόσφατες εκλογές στην Ελλάδα όπου υπάρχει το θέμα με την στασιμότητα στην Ελληνική οικονομία, το οποίο αν συνεχιστεί για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, χωρίς αμφιβολία δεν θα βοηθήσει την κατάσταση μας για τους πιο κάτω λόγους:

α) Δημιουργεί αβεβαιότητα για το ευρώ, το οποίο με την σειρά του οδηγεί σε αύξηση του κόστους δανεισμού για την κυβέρνησή μας λόγω των υψηλότερων αποδόσεων των κρατικών ομολόγων.

β) Παρά το ότι οι δικές μας τράπεζες έχουν φύγει από τον ελληνικό τραπεζικό τομέα, υπάρχουν ακόμη θυγατρικές των ελληνικών τραπεζών που θα μπορούσαν να επηρεαστούν αρνητικά αν η κατάσταση με το ελληνικό πρόγραμμα δεν έχει επιτυχή κατάληξη και

γ) Η Ελλάδα είναι ένας από τους κύριους εμπορικούς μας εταίρους και, κατά συνέπεια, τα προβλήματα στην οικονομία της είναι φυσικό να επηρεάζουν και τη δική μας.

Τέλος, ως καταληκτικό συμπέρασμα μπορούμε με λίγα λόγια να πούμε ότι δυστυχώς η χρονιά του 2015 δεν έχει αρχίσει καλά. Εντούτοις, παρά το ότι δεν είναι εύκολο να προστατεύσουμε πλήρως την οικονομία μας από τους κινδύνους που οφείλονται σε εξωτερικούς παράγοντες, μπορούμε τουλάχιστον να διασφαλίσουμε ότι αντιμετωπίζουμε αποφασιστικά και επιλύουμε τα εσωτερικά προβλήματα που υπάρχουν αυτή την στιγμή ενώπιον μας. Αυτό μπορούμε και οφείλουμε να το πράξουμε γιατί οι εκκρεμότητες και τα άλυτα προβλήματα στο εσωτερικό αποτελούν και αυτά εμπόδιο στην οποιαδήποτε μελλοντική ανάπτυξη.

*Ο συγγραφέας του άρθρου είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Cyprus International Instituteof Management (CIIM) και Διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στις Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες.

Internal and External Risks to the Cyprus Economy

George Theocharides

Cyprus International Institute of Management

Despite the tragic events of March 2013, Cyprus economy has showed resilience and the country was able to return back to stability and regain some of the lost confidence from international markets and investors rather quickly, which is necessary for a return to growth and gradual reduction of unemployment.

This was an outcome of a number of factors – a recession much milder than what was expected, stabilizing unemployment (or at least increasing at a much slower pace), public debt that was kept at sustainable levels, diminishing budget deficits, and a primary surplus achieved well before than what everyone (including our international lenders) predicted. This outcome was then reflected in five successful Troika reviews, successive credit rating upgrades by all three rating agencies, a substantial reduction of the yields on our government bonds (we were even able to borrow successfully from the international financial markets after almost four years), and foreign direct investment to recapitalize our banking sector. However, many risks still remain that can easily put us off track and stop us from returning to the coveted growth.

Internal Risks

As we all know, the progress of our adjustment programme is on hold since last summer (that was the last successful Troika review) mainly because of the successive extensions by the parliament of the suspension of the foreclosure law. At the same time, our parliament needs to pass also the package of insolvency bills (five bills). This delay is costing us a lot, and puts the economy in danger. First, it creates considerable uncertainty whether we will be able to keep our commitments as it relates to what was agreed under the MoU. Furthermore, it takes away a key tool that the banks require to exert more pressure on the borrowers that refuse to cooperate, and as a result the big problem with the non-performing loans remains unresolved (and is getting worse). The government was hoping to be able to borrow from the international markets in the first quarter (or first half) of this year, but this prospect right now looks remote as the government bond yields have gone up recently (I would imagine they would increase even more if the uncertainly in our programme, as well as the Greek programme, persists). If this situation continues, we run the risks of not meeting the targets that we aimed and as a result would be stuck in a recession for a longer period of time.

External Risks

Right now, we are facing two main external risks that can have a big impact on our economy and the prospects for 2015. First, we are negatively impacted from the recession that the Russian economy is facing. Russia has suffered a lot lately, mainly due to the sanctions imposed by the US and EU, as well as the big drop in oil prices. The Russian ruble has lost almost half its value to the US dollar in the last 12 months, inflation has skyrocketed to more than 15%, consumer confidence has plunged, and real wages are expected to drop by 9% for 2015. A recession of 3% is expected for this year. As Russia is a major business partner of Cyprus, unfortunately the problems with the Russian economy will have a big impact on our economy. Then, we have the issue with the Greek economic stand-off and if it continues for much longer, it certainly does not help our situation. First, it creates uncertainty about the euro leading to higher borrowing yields for our government. Second, although our banks have exited from the Greek banking sector, there are still subsidiaries of Greek banks that might be negatively affected if the situation with the Greek programme is not resolved. Third, Greece is naturally one of our main trade partners and therefore problems in their economy affect ours.

In short, 2015 has not begun well unfortunately. Although it’s difficult to protect our economy from the external risks, what we can do at least is make sure that we solve our internal problems that exist right now that put an obstacle to any sort of future growth.

The writer is an Associate Professor of Finance at Cyprus International Institute of Management (CIIM) and the Director of the MSc in Financial Services.