Πέτρες στη Χολή: Επικίνδυνες ή Αθώες;

Πώς σχηματίζονται οι πέτρες στη χολή;

Η χολή είναι ένα καφεπράσινο ή κιτρινοπράσινο υγρό που παράγεται στο συκώτι και συγκεντρώνεται σε ένα δίκτυο από σωληνάκια (χοληφόρα) με τελικό προορισμό το δωδεκαδάκτυλο. Εκεί η χολή αναμιγνύεται με την πολτοποιημένη τροφή που κατεβαίνει από το στομάχι και συμμετέχει στη διαδικασία της πέψης των λιπαρών ουσιών. Είναι ένα υγρό μείγμα από διάφορα στοιχεία όπως χολικά οξέα, λεκιθίνη, χοληστερόλη, χολερυθρίνη και πρωτεΐνες, διαλυμένα σε νερό.

Στη διαδρομή από το συκώτι μέχρι το δωδεκαδάκτυλο παρεμβάλλεται η χοληδόχος κύστη,  ένα «σακουλάκι» που λειτουργεί σαν προσωρινή αποθήκη χολής. Εάν το διάλυμα της χολής είναι πυκνό, δηλαδή έχει μεγάλη αναλογία σε χολερυθρίνη,  χοληστερόλη και χολικά άλατα και λιγότερο νερό, ευνοείται η δημιουργία κρυστάλλων. Οι κρύσταλλοι είναι το πρώτο στάδιο στη δημιουργία των χολόλιθων. Δρουν σαν πυρήνες, πάνω στους οποίους αρχίζουν να συγκολλούνται  επάλληλα στρώματα  από νέους κρυστάλλους (σαν φύλλα κρεμμυδιού), έτσι ώστε σιγά-σιγά δημιουργούνται οι γνωστές μας «πέτρες στην χολή».

Ποιοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν χολολιθίαση;

Γυναίκες πρίν την  εμμηνόπαυση, η εγκυμοσύνη και η λήψη αντισυλληπτικών χαπιών. Κοινός παρονομαστής τα οιστρογόνα που προκαλούν παραγωγή λιθογόνου χολής από το ήπαρ.

·         Η ηλικία (συχνότερα σε ηλικιωμένα άτομα)

·         Η παχυσαρκία (συχνότερο σε παχύσαρκα άτομα)

·         Η καταγωγή (είναι συχότερο σε συγκεκριμένες εθνότητες, π.χ. στις γυναίκες από την Χιλή)

·         Οικογενής προδιάθεση (συνηθισμένο σε μέλη της ίδια οικογένειας)

·         Δίαιτα πλούσια σε θερμίδες και χοληστερίνη

·         Διαταραχές του μεταβολισμού που σχετίζονται με υψηλά επίπεδα χοληστερόλης του αίματος (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, συγγενής υπερλιποπρωτεϊναιμία και πρωτοπαθής χολική κίρρωση)

Με ποια συμπτώματα εμφανίζεται χολολιθίαση;

Η χολολιθίαση σε ποσοστό περίπου 50% παραμένει ασυμπτωματική σε όλη την διάρκεια της ζωής. Από τους υπόλοιπους το 30% περίπου εμφανίζουν σημαντικά συμπτώματα σε κάποια φάση της ζωής τους, ενώ το 20% θα ταλαιπωρηθούν από τις πολύ σοβαρές επιπλοκές της νόσου.

Σοβαρά συμπτώματα:

·         Δυσπεψία, δυσκολία να χωνέψει κάποιος το φαγητό του, ιδιαίτερα τα λιπαρά γεύματα.

·         Καούρες, φούσκωμα στο στομάχι, έντονα ρεψίματα.

·         Επαναλαμβανόμενα επεισόδια πόνου, λίγο μετά από ένα πλούσιο γεύμα. Ο πόνος εντοπίζεται κάτω από τα πλευρά δεξιά και μπορεί να αντανακλά στην δεξιά ωμοπλάτη. Μπορεί να συνυπάρχει ναυτία και εμετός.

Από τι κινδυνεύουν οι ασθενείς με χολολιθίαση;

Σοβαρές Επιπλοκές:

·         Οξεία χολοκυστίτιδα, δηλαδή στην χοληδόχο κύστη που περιέχει τις πέτρες, αναπτύσσεται ένα μικρόβιο και ξεκινάει μια κατάσταση βαριάς φλεγμονής, με πόνο και πυρετό,  που μπορεί να καταλήξει σε Εμπύημα της χοληδόχου (απόστημα) και αργότερα σε Γάγγραινα της χοληδόχου (νέκρωση), που καταλήγει σε βαριά Περιτονίτιδα.

·         Μπορεί κάποιες πέτρες να μετακινηθούν πιο κάτω (Χοληδοχολιθίαση) και να προκαλέσουν Αποφρακτικό Ίκτερο.

·         Με τα χρόνια μπορεί να αναπτυχθεί Καρκίνος στην χοληδόχο κύστη

Γιατί οι μικρές πέτρες θεωρούνται πιο επικίνδυνες από τις μεγάλες;

Οι μικρού μεγέθους πέτρες, (μεταξύ 2-4 χιλιοστά) είναι δυνητικά πολύ πιο επικίνδυνες από τις μεγαλύτερες  (> 6 χιλιοστών), επειδή  χωράνε να περάσουν μέσα από το λεπτό σωληνάκι που ενώνει την χοληδόχο κύστη με το υπόλοιπο σύστημα των πόρων (κυστικός πόρος). Σε αυτή την περίπτωση οι πετρούλες ακολουθούν την ροή της χολής, όπου περνώντας μέσα από ένα στενό  πέρασμα που λέγεται «φύμα του Vater»  είναι δυνατόν να προκαλέσουν ερεθισμό στο πάγκρεας, με αποτέλεσμα την πρόκληση οξείας παγκρεατίτιδας. Η παγκρεατίτιδα μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση, η οποία στις πιο σοβαρές μορφές της (βαριά νεκρωτική παγκρεατίτιδα), απαιτεί μακροχρόνια και εξειδικευμένη αντιμετώπιση σε μονάδα εντατικής θεραπείας, ενώ μπορεί να είναι και θανατηφόρα.

Είναι οι μεγάλες πέτρες επικίνδυνες;

Οι μεγαλύτερες πέτρες θεωρούνται λιγότερο επικίνδυνες γιατί «εγκλωβίζονται» μέσα στην χοληδόχο κύστη, αλλά δεν είναι ακίνδυνες ! 

Η παρουσία χολόλιθων είναι η κυριότερη αιτία δημιουργίας «χολοκυστίτιδας», δηλαδή φλεγμονής στην χοληδόχο κύστη. Η χολοκυστίτιδα αρχικά εμφανίζεται με πόνο και τάση για εμετό. Εάν δεν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, εξελίσσεται σε εμπύημα που μπορεί να καταλήξει σε νέκρωση και διάτρηση του τοιχώματος της χοληδόχου και δημιουργία βαριάς περιτονίτιδας. Σε αυτή τη φάση ο ασθενής έχει ψηλό πυρετό, δυνατό πόνο σε όλη την κοιλιά και η ζωή του απειλείται σοβαρά. Ιδιαίτερα κινδυνεύουν από αυτή την εξέλιξη ηλικιωμένα άτομα και αυτοί που πάσχουν από Σακχαρώδη Διαβήτη.

Σε περιπτώσεις ασθενών με μακροχρόνια (πάνω από 10 χρόνια) παρουσία χολόλιθων μεγέθους 2-3 εκατοστά, θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου στην χοληδόχο κύστη.

Ο καρκίνος της χοληδόχου κύστεως είναι ένα σχετικά σπάνιο, ωστόσο εξαιρετικά επιθετικό, κακοήθες νεόπλασμα, που εμφανίζεται συχνότερα σε ηλικιωμένα άτομα. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις, ότι η παρουσία λίθων παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην καρκινογένεση της χοληδόχου κύστεως.  Στο 70 % των περιπτώσεων συνυπάρχει χολολιθίαση (πέτρες στη χολή). Η νόσος είναι δύο φορές συχνότερη σε γυναίκες σε σχέση με τους άντρες.

Ποια είναι η σύσταση σε ασθενείς με χολολιθίαση;

Η χολολιθίαση τις περισσότερες φορές δεν εμφανίζει συμπτώματα για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Δεν προτείνουμε «προφυλακτική» χολοκυστεκτομή δεδομένου ότι και το ίδιο το χειρουργείο έχει τους κινδύνους του, ωστόσο η παρουσία μικρών χολόλιθων κάνει τους χειρουργούς ιδιαίτερα ανήσυχους και επιφυλακτικούς. Ασθενείς που εμφάνισαν ήδη ένα ή δύο επεισόδια με δυνατό πόνο και ναυτία τα οποία πέρασαν, έστω και χωρίς θεραπεία, έχουν ένδειξη για χειρουργείο. Στατιστικά υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το επεισόδιο να επαναληφθεί  με «δυσμενείς» συνέπειες. 

Ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη πρέπει να χειρουργούνται εν ψυχρώ. Οι ασθενείς αυτοί έχουν αυξημένες πιθανότητες να κάνουν βαριά πυώδη μέχρι και νεκρωτική γαγγραινώδη χολοκυστίτιδα χωρίς να εμφανίσουν την ανάλογη κλινική εικόνα.

Άτομα που ζουν και εργάζονται σε απομακρυσμένες και απομονωμένες περιοχές (π.χ. ναυτικοί σε μεγάλα ταξίδια) ή ηλικιωμένα άτομα με συνυπάρχουσες παθήσεις  (π.χ. λήψη αντιπηκτικών φαρμάκων λόγω αρρυθμιών), θα πρέπει να χειρουργούνται προγραμματισμένα ακόμα και πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων.

Χολοκυστεκτομή επίσης πρέπει να προτείνεται προφυλακτικά σε ασθενείς με γνωστή (πάνω από δέκα χρόνια) χολολιθίαση, εφόσον το μέγεθος των λίθων είναι πάνω από τρία εκατοστά.

Δρ. Ελένη Καραφώκα - Μαύρου

Γενικός Χειρουργός

*Η Δρ. Ελένη Καραφώκα - Μαύρου είναι Χειρουργός Πεπτικού, εξειδικεύεται στη Ρομποτική και Λαπαροσκοπική Χειρουργική και στη Χειρουργική Ογκολογία. Είναι επιστημονικός συνεργάτης του Ιπποκράτειου Ιδιωτικού Νοσοκομείου . Στοιχεία Επικοινωνίας: Τηλ: 99400409 / Email:  eleni.karafoka@karafoka.gr  Website: www.karafoka.gr