Παπαϊωάννου-Φάντης στο Λονδίνο μέσω βάσεων, προκειμένου να πιέσουν τον Μακάριο για ομοσπονδία.
Σε υπόμνημά του προς τον Μακάριο το ΑΚΕΛ υποστήριζε και τον καλούσε να δεχθεί μια δήλωση προς την τουρκική πλευρά, που να έλεγε ότι η ε/κ πλευρά αποδεχόταν να συζητήσει τη γεωγραφική ομοσπονδία ως μιαν από τις πιθανές λύσεις του Κυπριακού.
Αναφέρομαι στο άρθρο του αγαπητού συναδέλφου Κωστάκη Αντώνιου το Σάββατο, 21 Ιανουαρίου 2017, με τίτλο «Οι αλήθειες που δεν μας είπε ο Γ.Γ. του ΑΚΕΛ…» και επιβεβαιώνω τα όσα έγραψε (για τη μετάβαση Παπαϊωάννου /Φάντη τον Νοέμβριο του 1974 στο Λονδίνο για να πείσουν τον Μακάριο για τη γεωγραφική ομοσπονδία) με αντίγραφο του τηλεγραφήματος του τότε Βρετανού Ύπ. Αρμοστού, Στέβεν Όλβερ, αργότερα Sir Stephen Olver KBE CMG (απεβίωσε 22 Ιουνίου 2011).
Καθώς οι Βρετανοί ήσαν έντονα απασχολημένοι με τις προσπάθειες προώθησης της διπεριφερειακής (διζωνικής) ομοσπονδίας, βοηθώντας τον Γλ. Κληρίδη να εξασφαλίσει αποδοχή της από τη δική μας πλευρά στην επικείμενη συνάντηση, τέλος Νοεμβρίου 1974, στην Αθήνα, όπου σκόπευε να παρευρισκόταν και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος (καθ’ οδόν προς Κύπρο), ο Ρ. Ντενκτάς επέμενε σε δημόσια δήλωση εκ μέρους της ελληνοκυπριακής πλευράς για αποδοχή της διζωνικής ομοσπονδίας.
Την οποία είχε απαιτήσει, υπενθυμίζεται, στη Γενεύη 2 (12.8.1974) με χάρτη, καλύπτοντας το 34% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας για τουρκοκυπριακή διζωνική περιοχή. (Ο Κάλαχαν υποστήριζε την πρόταση Ντενκτάς, απορρίπτοντας εκείνη του Γκιουνές για 6 αυτόνομα καντόνια, εφόσον η πρώτη ταυτιζόταν εν πάση περιπτώσει και με τα βρετανικά σχέδια διχοτόμησης που προϋπήρξαν).
Η αποδοχή της διζωνικής
Στο πλαίσιο αυτό, της προώθησης όσο μπορούσαν της διζωνικής και ικανοποίησης του Ραούφ Ντενκτάς και της Άγκυρας, στις 6 Νοεμβρίου 1974, ο Κληρίδης προχώρησε, και σε ομιλία του στην γκαλερί «Αργώ» στη Λευκωσία τόλμησε και δημόσια υποστήριξε την τουρκική προϋπόθεση μιας γεωγραφικής (διπεριφερειακής) λύσης, δηλαδή, διζωνικής. Ο Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζέιμς Κάλαχαν μέσω του Βρετανού Υπάτου Αρμοστή Όλβερ στη Λευκωσία τού εξέφρασε τα συγχαρητήρια και τον θαυμασμό του...
Δεν ήθελαν σύντομη επιστροφή Μακαρίου
Στις 8 Νοεμβρίου 1974, ο Αμερικανός Υπ. Εξωτερικών Δρ. Χένρι Κίσινγκερ έγραψε στον Τζέιμς Κάλαχαν ότι το σχέδιό του για απόσπαση κάποιων μετριοφρόνων χειρονομιών από τον Ετσεβίτ εις υποστήριξη των συνομιλιών Κληρίδη και Ντενκτάς απέτυχε. Θα συναντούσε τον Μακάριο την επόμενη εβδομάδα και θα του εξέφραζε την ειλικρινή του άποψη για την κατάσταση.
Πίστευε ότι επιστροφή του Μακαρίου τόσο σύντομα στην Κύπρο θα κατέστρεφε οποιανδήποτε προοπτική υπήρχε για διαπραγματεύσεις μεταξύ Κληρίδη και Ντενκτάς. Θα ενημέρωνε περαιτέρω τον Κάλαχαν για τις εντυπώσεις του μετά τη συνάντηση με τον Μακάριο.
Παρέμβαση Εζεκία, Φάντη
Στις 15 Νοεμβρίου 1974, ο Βρετανός Ύπατος Αρμοστής Όλβερ τηλεγράφησε στο Φόρεϊν Όφις, μεταφέροντας το μήνυμα ότι ο Γλαύκος Κληρίδης προσωπικά είχε ζητήσει όπως διευθετήσουν την αεροπορική μετάβαση στις 16 ή 17 Νοεμβρίου στο Λονδίνο των Εζεκία Παπαϊωάννου και Ανδρέα Φάντη, γενικού γραμματέα και βοηθού γενικού γραμματέα του ΑΚΕΛ αντίστοιχα, για να συζητήσουν το Κυπριακό με τον Μακάριο.
Όταν ο κ. Όλβερ είπε στον Κληρίδη ότι αυτό ήταν κάπως ανορθόδοξο και θα έπρεπε να πάρει άδεια από το Λονδίνο, ο Κληρίδης πρόσθεσε ότι έδιδε μεγάλη σημασία στις επισκέψεις αυτές, γιατί ήταν πεπεισμένος πως θα βοηθούσαν. Είχε μακρά συζήτηση με τους δύο άνδρες, οι οποίοι υποστήριζαν τις απόψεις του στη διευθέτηση του Κυπριακού και ήσαν διατεθειμένοι να τις συζητήσουν με τον Αρχιεπίσκοπο.
Ο Όλβερ υποστήριξε την πρόταση στο Λονδίνο και το τελευταίο έδωσε την έγκρισή του, με αποτέλεσμα οι δύο αξιωματούχοι του ΑΚΕΛ, Ε. Παπαϊωάννου και Α. Φάντης, να πετάξουν για το Λονδίνο μέσω της βρετανικής βάσεως Ακρωτηρίου στις 17 Νοεμβρίου.
Υπόμνημα ΑΚΕΛ προς Μακάριο
Είδαν τον Μακάριο την επόμενη μέρα. Του παρέδωσαν ένα υπόμνημα εννέα σελίδων εγκεκριμένο από την Κεντρική Επιτροπή του ΑΚΕΛ, με τον εξής τίτλο: «Οι απόψεις του ΑΚΕΛ για το Κυπριακό κάτω από τη σημερινή φάση». Στο υπόμνημα εκείνο, το ΑΚΕΛ υποστήριζε (και καλούσε και τον Μακάριο να το δεχθεί) μια δήλωση προς την τουρκική πλευρά που να έλεγε ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά αποδεχόταν να συζητήσει τη γεωγραφική ομοσπονδία ως μιαν από τις πιθανές λύσεις του Κυπριακού... (Από το βιβλίο μου, «Διζωνική Εκτέλεση της Κυπριακής Δημοκρατίας 1955-2011»-Σχετικό όμως και το άρθρο του αγαπητού Σάββα Ιακωβίδη στη «Σημερινή» 24 Αυγούστου, 2008).
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
Λονδίνο 21.1.2017
