Μέθοδοι διδασκαλίας και προσέγγισης για την εκπαίδευση ενηλίκων

Μάριος Σιαθάς

Cyprus International Institute of Management

Τα στελέχη της εκπαίδευσης που επιθυμούν να διδάξουν σε παιδιά από την προνηπιακή εκπαίδευση μέχρι και την μέση εκπαίδευση, θα πρέπει, ως επί το πλείστον, να κατέχουν ορισμένα πιστοποιητικά για τα διπλώματα τους και διαπιστεύσεις από επαγγελματικά σώματα για τις επιστημονικές και παιδαγωγικές τους δεξιότητες, ώστε να θεωρούνται επιλέξιμα για να διδάξουν σε μια συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. 

Ωστόσο, όταν πρόκειται για ενήλικους εκπαιδευόμενους σε τριτοβάθμιο επίπεδο εκπαίδευσης, οι διδάσκοντες αναμένεται να είναι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος (PhD), να έχουν συμβολή σε καινοτόμο έρευνα, πολλές δημοσιεύσεις στο πανεπιστήμιό τους και κάτι παραπάνω. Είμαι βέβαιος ότι όλοι έχουμε συναντήσει καθηγητές με φήμη, οι οποίοι να μην είναι σε θέση να δεθούν σε μια μαθησιακή επικοινωνία με τους διδασκόμενους και να τους μεταδώσουν τον τεράστιο όγκο των γνώσεων που κατέχουν με ενδιαφέρον, σε μια αμφίδρομη διαδραστική σχέση, και κατά τρόπο χρήσιμο, ευχάριστο και διασκεδαστικό. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας για τα στελέχη της εκπαίδευσης που επικεντρώνονται στη διδασκαλία και εκπαίδευση επαγγελματιών, να τύχουν εκπαίδευσης και να μελετήσουν τους πιο αποδοτικούς και παραγωγικούς τρόπους με τους οποίους τα μεγάλης ηλικίας άτομα αφομοιώνουν πληροφορίες και να γνωρίζουν πώς να αξιολογούν συνεχώς τις μεθοδολογίες διδασκαλίας που ακολουθούν, ώστε να υιοθετούν εκείνες που ταιριάζουν καλύτερα στο στυλ εκμάθησης του κάθε φοιτητή.

Πώς μαθαίνουν καλύτερα οι ενήλικοι; Υπάρχουν αρκετοί βασικοί παράγοντες τους οποίους οι διδάσκοντες θα πρέπει να έχουν υπόψη όταν προσαρμόζουν τις δικές  τους μεθόδους διδασκαλίας για να ταιριάζουν σε ενήλικους εκπαιδευόμενους.

Πιο κάτω παρατίθεται ένας αριθμός από τους παράγοντες τους οποίους οι εκπαιδευτές ενηλίκων θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη:

Ο χρόνος είναι ουσιώδους σημασίας για τους ενήλικους. Παρατεταμένες, μακροσκελείς διαλέξεις και μαθήματα δεν πρόκειται τραβήξουν το ενδιαφέρον των επαγγελματιών, οι οποίοι έχουν την πίεση του χρόνου. Εμβαθύνετε στο θέμα που παρουσιάζετε αλλά να είστε όσο το δυνατό πιο σύντομοι και περιεκτικοί. Η παραγωγικότητα, η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητα αποτελούν το κλειδί όταν διδάσκετε.

Οι ενήλικοι είναι άτομα υπεύθυνα που ενεργούν αυτόβουλα και δεν τους αρέσει να πιέζονται στην διαδικασία επιμόρφωσης. Γενικά, οι επαγγελματίες εγγράφονται σε διδακτικές και εκπαιδευτικές σειρές με δική τους απόφαση. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να ενθαρρύνουν τους επαγγελματίες να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους, να υποβάλλουν ερωτήσεις, να ακολουθούν αυτά που τους ενδιαφέρουν και να υλοποιούν τους στόχους τους. Από την δική τους πλευρά, τα στελέχη της εκπαίδευσης θα πρέπει να οικοδομήσουν μια ισχυρή μαθησιακή σχέση με τους φοιτητές τους, επιδεικνύοντας ενδιαφέρον στην εργασία τους, ασκώντας εποικοδομητική κριτική και προσφέροντάς τους θετική ανατροφοδότηση, ενθαρρύνοντας τους να εμπλακούν στις συζητήσεις των διαφόρων θεμάτων. Για τους επαγγελματίες, οι εκπαιδευτικοί ενεργούν ως διαμεσολαβητές παρά ως πομποί και μεταδότες

διδακτικού υλικού και γνώσεων.

Οι ενήλικοι είναι άτομα πρακτικά, έχουν στόχους και θέλουν να αποκτήσουν τα εργαλεία που είναι απαραίτητα για να τους υλοποιήσουν. Παράλληλα, η ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων είναι ουσιώδους σημασίας για τους ενήλικους εκπαιδευόμενους. Επιβάλλεται όπως το διδακτικό αντικείμενο που θέλετε να μεταδώσετε στους φοιτητές σας δένει με τις μαθησιακές τους ανάγκες, τους προσωπικούς και επαγγελματικούς τους στόχους και τις ικανότητές τους να επιλύουν προβλήματα. Θεωρητικοί μαιανδρισμοί που δύσκολα εφαρμόζονται στις πραγματικότητες των φοιτητών σας δεν θα τους φανούν και πολύ χρήσιμοι. Ζητήστε από τους φοιτητές σας να σας πουν ποιοι είναι οι στόχοι που επιδιώκουν μέσα από την εκπαιδευτική σειρά που επέλεξαν να παρακολουθήσουν και φροντίστε να βρίσκετε συνεχώς τρόπους με τους οποίους οι πληροφορίες που τους παρέχετε να μπορέσουν να τους βοηθήσουν στην υλοποίηση των στόχων και επιδιώξεών του. Επίσης, η αξιοποίηση περιπτωσιακών μελετών που συνδέουν την θεωρία με την πράξη είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για άτομα που είναι προσανατολισμένα και αφοσιωμένα σε στόχους.

Οι ενήλικοι προτιμούν βιωματική μάθηση. Στους ενήλικους διδασκόμενους ταιριάζει καλύτερα η πιο πρακτική προσέγγιση στην εκπαίδευση. Ενώ η παράδοση διαλέξεων και η ανάθεση μελετών έχουν τα δικά τους πλεονεκτήματα, οι ενήλικοι παίρνουν το μέγιστο όταν μαθαίνουν μέσα από την πρακτική εξάσκηση. Ασκήσεις μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας, ομαδικές εργασίες, συζητήσεις θεμάτων, ανταλλαγή απόψεων, παιχνίδια ρόλων και απασχόληση σε εργασιακό χώρο, μεταξύ άλλων βιωματικών δραστηριοτήτων, είναι ύψιστης σημασίας για την εκπαίδευση των ενηλίκων διδασκομένων. Ωστόσο, η εξεύρεση της σωστής ισορροπίας μεταξύ οπτικής, ακουστικής και κιναισθητικής διδασκαλίας, είναι μια από τις βασικές προκλήσεις για όσους έχουν την ευθύνη να εκπαιδεύσουν ενήλικους.

Ένα χαλαρό περιβάλλον διδασκαλίας χωρίς τυπικότητες και επισημότητες είναι το πλέον κατάλληλο για τους ενήλικους. Έναπροσκολλημένο στους τύπους, ψυχρό και αυστηρά επιτηρούμενο διδακτικό περιβάλλον δεν αποτελεί το καλύτερο σκηνικό για τους περισσότερους ενήλικους φοιτητές. Οι ενήλικοι φοιτητές θα πρέπει να έχουν την ελευθερία να εκφράσουν ανοιχτά τις απόψεις τους, να εμπλέξουν και άλλους στη συζήτηση, να ξεφύγουν από το αντικείμενο της συζήτησης για να παρουσιάζουν και άλλες σχετικές πληροφορίες και να αμφισβητούν τις θέσεις που παρουσιάζονται. Οι διακοπές στα μαθήματα που παρακολουθούν ενήλικοι είναι συχνές μεν αλλά πολλές φορές διαφωτιστικές. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να είναι ευέλικτοι, ανεκτικοί και δεκτικοί και να μεταχειρίζονται  τις τάξεις τους με ενήλικους διδασκόμενους ως ανοιχτές συζητήσεις.

Οι ενήλικοι θέλουν να τους σέβονται. Οι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να ξεχνούν ότι έχουν να κάνουν με ενήλικους κοινωνικά ώριμους και όχι με παιδιά. Η επίδειξη υπεροψίας και άλλες στάσεις έλλειψης σεβασμού απέναντι σε ενήλικους εκπαιδευόμενους θα τους κάνει να νιώσουν αποστροφή προς την τάξη πολύ γρήγορα. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να επιδεικνύουν έντονο και ζωηρό ενδιαφέρον έναντι των απόψεων, των ιδεών, των ασχολιών και δραστηριοτήτων και των επαγγελμάτων των εκπαιδευόμενων. Επιπλέον, θα πρέπει να έχουν κατά νου ότι οι ενήλικοι μεταφέρουν και καταθέτουν άφθονη εμπειρία στους χώρους διδασκαλίας και εκπαίδευσης. Θα πρέπει οι εκπαιδευτικοί με κάθε ευκαιρία, να ενθαρρύνουν τους διδασκόμενους να μοιράζονται με την τάξη τις ιστορίες που κουβαλούν από τους τομείς που είναι δραστηριοποιημένοι. Με άλλα λόγια, η σχέση που δημιουργείται μεταξύ των εκπαιδευτικών και των ενηλίκων φοιτητών θα πρέπει να προσεγγίζει περισσότερο τη σχέση που υπάρχει μεταξύ συναδέλφων.

Οι ενήλικοι έχουν συσσωρεύσει ένα ολόκληρο φάσμα εμπειριών κατά την διάρκεια της ζωής και της σταδιοδρομίας τους και αυτές θα επηρεάσουν και τον τρόπο που διδάσκονται. Είναι σημαντικό να βρείτε τρόπους με τους οποίους οι διδασκόμενοι σας να μπορούν να διοχετεύσουν αυτές τις εμπειρίες σε όλα όσα θα διδάσκονται. Θα πρέπει οι εκπαιδευόμενοι ενήλικοι να ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν τις εμπειρίες τους για να βελτιώσουν την κατανόηση των πληροφοριών που τους παρέχονται, να διευκολύνουν την επίλυση προβλημάτων και / ή να προβαίνουν σε επανεκτίμηση του τρόπου που παίρνουν τις αποφάσεις τους, των συνηθειών και των προκαταλήψεων τους. Επιπλέον, όταν διαπιστώνετε  ότι οι διδασκόμενοι σας είχαν άσχημες εμπειρίες από κάποιο συγκεκριμένο στυλ διδασκαλίας ή από μεθόδους επικοινωνίας, βεβαιωθείτε ότι αυτά αποκλείονται από την τάξη.

O Μάριος Σιαθάς είναι Διευθυντής Επαγγελματικής Κατάρτισης στοCyprus International Institute of Management(CIIM).