Διάβασα με ενδιαφέρον την ‘γνώμη’ της κας Έμιλυ Γιολίτη στο Sigmalive και στην Σημερινή 8.10.2017 με τίτλο «Brexit και Βρετανικές Βάσεις» και τα σημεία που αναπτύσσει. Είναι ένα κείμενο πολύ εύστοχο που καλύπτειτεκμηριωμένα τις κυριότερες πτυχές του θέματος.
Καταρχήν συμφωνώ με την 3η παράγραφο του κειμένου της συγγραφέως ότι στις επικείμενες διμερείς συζητήσεις, που ξεκινούν στις 11 Οκτωβρίου μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Ηνωμένου Βασιλείου για το καθεστώς των Βρετανικών Βάσεων στην μετά Brexit εποχή, έχουν γίνει ήδη δύο σοβαρά λάθη, αν πράγματι η διαπραγμάτευση (σύμφωνα με το Υπ. Εξωτερικών της Κ.Δ) θα περιορίζεται στην διασφάλιση της ισοτιμίας των Κυπρίων που ζουν ή εργάζονται στις βάσεις και στο ότι «εξασφαλίσαμε» πως η διαπραγμάτευση θα γίνει διμερώς μεταξύ των δύο κυβερνήσεων, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Διαπραγμάτευση 1970 - 1973 Sir David Hannay
Υπάρχουν πολλά άλλα θέματα που έπρεπε να θέσει ως πρωταρχικό στόχο η κυπριακή κυβέρνηση και δεν ξέρουμε βέβαια αν δεν το έχει κάνει. Πρωτίστως όφειλε και οφείλει να ζητήσει πρόσβαση σε όλα τα έγγραφα που κατέχει η ΕΕ αναφορικά με την ενταξιακή διαπραγμάτευση του Ηνωμένου Βασιλείου 1970 - 1973 στην τότε ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση). Γιατί ήταν ο Βρετανός Sir David Hannay, ο οποίος ηγήθηκε τότε της διαπραγμάτευσης και της ένταξης του ΗΒ στην ΕΟΚ 1.1.1973 (διορίσθηκε επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας το 1970) και ο οποίος διευθέτησε, όπως εξαιρεθούν οι δύο βρετανικές στρατιωτικές βάσεις από ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (εφόσον στην πραγματικότητα δεν είναι «κυρίαρχες»). Και συνεννοήθηκε με τους Ευρωπαίους ηγέτες, αφήνοντας το θέμα εκκρεμή για επανα-συζήτηση όταν θα έκανε πλέον αίτηση η Κυπριακή Δημοκρατία για ένταξη στον οργανισμό.
«Κυρίαρχες»
Η διαπραγμάτευση και ένταξη του ΗΒ στην ΕΟΚ το 1973 υπό την αιγίδα του Sir David Hannay που κράτησε τις βρετανικές βάσεις εκτός ΕΟΚ - τις οποίες επικαλούνται ως «κυρίαρχες» - σχετίζεται άμεσα με το γεγονός ότι όντως οι βάσεις δεν είναι «κυρίαρχες». Αλλά η λέξη «κυρίαρχες» χρησιμοποιήθηκε το 1959-60 ως μια ασφαλιστική δικλείδα έναντι οποιωνδήποτε αντιδράσεων των Κυπρίων στην παρουσία τους. Αυτό, το εξηγήσαμε στο βιβλίο μας «Η Κύπρος στο Σφυρί» (Φανούλας Αργυρού και Ανδρέα Παπακωνσταντίνου) που εκδώσαμε στο Λονδίνο το 1990 και στο οποίο καλύψαμε τα απορρέοντα θέματα από τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου ένα εκ των οποίων ήταν και οι βρετανικές βάσεις. Εξού και οι περιοχές αυτές υπάγονταν αρχικά στο Υπουργείο Αεροπορίας (και μετά την διάλυσή του στο Υπουργείο Άμυνας μέχρι σήμερα ) και δεν θα υπάγονταν στο Υπ. Εξωτερικών (Φόρειν ΄Οφις). (Να σημειώσω ότι το βιβλίο μας παραμένει η μοναδική βιβλιογραφία για τα απορρέοντα θέματα από τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου).
Είχαμε γράψει στο βιβλίο μας ότι σε σημείωμα του το Φόρειν ΄Οφις χαρακτήριζε τις βάσεις αυτές περίπου ως «αποικία» (σελ. 14).
Ευθύνες ΕΕ
Η ΕΕ (τότε ΕΟΚ) έχει ευθύνες για την συγκατάθεσή της στις υποδείξεις του Sir David Hannay το 1973 αντί να έθετε θέμα ξεκαθαρίσματος του όλου θέματος από τότε. Αντιθέτως, ο Sir David Hannay «κατάφερε» κάποιους αξιωματούχους τότε να αφήσουν εκκρεμή το θέμα μέχρι την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και όταν ήλθε η σειρά της κυπριακής ένταξης και πάλιν η ΕΕ δέχθηκε τις βρετανικές υποδείξεις και πάλιν εξαιρέθηκαν οι βρετανικές βάσεις από πλήρη ένταξη στην ΕΕ με την ένταξη της ΚΔ.
Ορθώς λοιπόν γράφτηκε στο άρθρο ότι « Όχι μόνο ηθικά αλλά και νομικά η ευθύνη τροποποίησης ή ανάκλησης των προνοιών του Πρωτοκόλλου 3 ανήκει στην ΕΕ».
Εκχώρηση εδάφους
«Αξίζει να σημειωθεί πως κατά τις τελικές διαπραγματεύσεις στο σχέδιο Ανάν η Βρετανία υποσχέθηκε να εκχωρήσει πίσω στην Κυπριακή Δημοκρατία μεγάλο μέρος των Βάσεων…» , έγραψε η κα Γιολέτη.
Ορθώς, απλά να συμπληρώσω, γιατί έχει και αυτό την δική του προϊστορία. Η σκέψη για επιστροφή εδαφών που κράτησε το Ηνωμένο Βασίλειο με τις Συνθήκες το 1960 ως «κυρίαρχες στρατιωτικές περιοχές» ξεκίνησε από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, όταν παραδέχθηκαν ότι είχαν πάρει πολύ μεγαλύτερο ποσοστό εδάφους απ΄ότι χρειαζόντουσαν. Αλλά δεν μπορούσαν έκτοτε να επιστρέψουν όσα εδάφη δεν χρειαζόντουσαν, ειδικά τη βάση Δεκέλειας, φοβούμενοι τις τουρκικές αντιδράσεις εφόσον οι Τούρκοι τους είχαν πει ότι αν και όταν αποφασίσουν να επιστρέψουν εδάφη, η Δεκέλεια να δοθεί σ΄αυτούς.
Αυτό επιβεβαίωσε σε συνεδρία και ο τότε υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζέιμς Κάλλαχαν το Σεπτέμβριο του 1974, κατά την διάρκεια συζητήσεων ΠΛΗΡΟΥΣ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗΣ από τις «βρετανικές στρατιωτικές περιοχές» (βάσεις).
Αργότερα, στις 20 Ιουνίου 1978 ο Υπουργός Άμυνας της Βρετανίας, σε συνέδριο στο Παρίσι δήλωσε: « Το έχουμε κάνει ξεκάθαρο σε αμφότερες τις πλευρές ότι είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε με όποιο τρόπο μπορούμε. Και οι κυρίαρχες βάσεις μας δεν θα είναι εμπόδιο. Αν καταφέρουμε μια διευθέτηση δίδοντας μέρος – ή στην ανάγκη όλες αυτές τις περιοχές - θα είμαστε πρόθυμοι να μελετήσουμε μια τέτοια διευθέτηση. Είναι ανάγκη το θέμα να λυθεί από τους ίδιους τους Κύπριους…»
Στις 26 Ιουνίου 1978 σε σημείωμα σε πρωθυπουργικό φάκελο βρίσκουμε να συζητιόταν το θέμα (τις μέρες εκείνες επισκεπτόταν το Λονδίνο και ο Πρόεδρος Σπύρος Κυπριανού) και έλεγαν ότι αν στο τέλος των διαπραγματεύσεων το Ηνωμένο Βασίλειο προσεγγιζόταν από τα ενδιαφερόμενα μέρη με την προϋπόθεση ότι εγκατάλειψη μέρους ή όλων των «κυρίαρχων βρετανικών περιοχών» μπορούσε να αποτελούσε τον αποφασιστικό παράγοντα για διευθέτηση, τότε θα ήσαν έτοιμοι να θέσουν τις περιοχές αυτές στο διαπραγματευτικό τραπέζι. « Όμως καμία σκέψη δεν έχει προκύψει για αυτή την πιθανότητα και καμία δεν θα δοθεί μέχρι να έχουμε τέτοια προσέγγιση, και σίγουρα αυτή η στιγμή δεν είναι τώρα», συμπλήρωσαν.
Το θέμα αυτό βρίσκουμε ότι συνέχισε να συζητιέται από τους στρατιωτικούς στο Υπ. Άμυνας και το Φόρειν ΄Οφις και στα επόμενα χρόνια και έχω γράψει σχετικά και διαχρονικά στην «Σημερινή». Με διάθεση να επανα-διαπραγματευτούν τη σμίκρυνση των «κυρίαρχων στρατιωτικών περιοχών» περιορίζοντάς τες σημαντικά. Ίσως, όπως έγραψα και σε προηγούμενα άρθρα μου, εκτός του διλήμματος που αντιμετωπίζουν με τη βάση Δεκέλειας η μόνη δυσκολία για τους Βρετανούς να παραμένει ο σημαντικότατος κατασκοπευτικός σταθμός των στον Άγιο Νικόλαο, ο οποίος λόγω των εγκαταστάσεών του, όπως έγραψαν οι ίδιοι, ίσως κάνει τη μετακίνηση του τόσο δύσκολη μέχρι αδύνατη …
Κατά πόσο η «στιγμή» που οι Βρετανοί θεωρούν ότι είναι η κατάλληλη για άνοιγμα του κεφαλαίου αυτού και κατά πόσο τους έχει γίνει οποιαδήποτε προσέγγιση από «τα ενδιαφερόμενα μέρη» (ίσως στο Γκραν Μοντάνα;) εννοώντας τις «δύο κοινότητες» φυσικά, αυτό δεν έχει γίνει γνωστό. Εκείνο που μπορούμε να πούμε, όπως διαβεβαίωσε την γράφουσα το Φόρειν ΄Οφις σε απαντητική επιστολή του στα πλαίσια μιας σειράς ερωτήσεων που υπέβαλε η γράφουσα, το Υπουργείο Άμυνας αντιπροσωπεύθηκε στο Γκράν Μοντάνα, στην 30μελή αποστολή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ελβετία 2017…
Φανούλα Αργυρού
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
Λονδίνο 9.10.2017
