Η οικονομική μεγέθυνση, η ιδέα της ανάπτυξης και μια παράλογη ευφορία

Αντρέας Μασούρας

«Η έμφαση πάνω στους οικονομικούς δείκτες χωρίς τον συνυπολογισμό των ανθρωπίνων αναγκών καθιστά τον άνθρωπο ως ένα άβουλο ον – μη δημιουργικό και άρα μη παραγωγικό».

Η τροϊκανή οικονομική  πολιτική ξεκινά με ένα βασικό μειονέκτημα εξαιρετικά επικίνδυνο για τις δημοκρατικές κοινωνίες: Η κυρίαρχη αντίληψή της επικεντρώνεται πάνω στην οικονομική της επιλογή. Με άλλα λόγια η προσέγγιση της συνταυτίζεται μόνο στην βάση της κλίμακας του εθνικού εισοδήματος. 

Όπως τονίζει και ο Καθ. Πολιτικής Οικονομίας, Νίκος Λέανδρος, πέραν της απλής οικονομικής επιλογής υπάρχουν πολλά επί μέρους ζητήματα που είναι απαραίτητα συστατικά στοιχεία μιας βιώσιμης και δίκαιης κοινωνίας. Είναι για παράδειγμα «το ζήτημα της διανομής του εισοδήματος», είναι ο «πληθυσμός που βρίσκεται στο περιθώριο των εξελίξεων και δεν απολαμβάνει ελάχιστα – τα οφέλη της οικονομικής μεγέθυνσης. Στην ουσία τίθεται επί τάπητος το ζήτημα της κοινωνικής κατανομής και διάθεσης των οικονομικών πόρων – όχι προς τα πάνω – αλλά προς την ίδια την βάση της κοινωνίας.

Είναι αυτό που στην πολιτική οικονομία το ονομάζουμε ως «ανθρώπινη ανάπτυξη», και είναι αυτό ακριβώς το σημείο που απ’ ότι φαίνεται η τρόικα – ή για να αναφερόμαστε καλύτερα σε θεσμικά δομημένα όργανα – το Eurogroup και ευρύτερα η Ευρωζώνη, αρνούνται συνειδητά να αγγίξουν και να προσεγγίσουν. Η συνταύτιση της οικονομικής προσέγγισης με τις κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές επιλογές είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται σήμερα η κοινωνία για να μπορέσει να ορθοποδήσει στην βάση μιας υγιούς και βιώσιμης ανάπτυξης.  Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ του καπιταλιστικού μοντέλου που ακολουθούν σήμερα οι χώρες του Νότου είναι ακριβώς αυτή: Η έμφαση πάνω στους οικονομικούς δείκτες χωρίς τον συνυπολογισμό των ανθρωπίνων αναγκών καθιστά τον άνθρωπο ως ένα άβουλο ον – μη δημιουργικό και άρα μη παραγωγικό με όλες τις αλυσιδωτές συνέπειες για μια κοινωνία όπως είναι, για παράδειγμα, η μετανάστευση των νέων και, άρα, η εξασθένιση της πιο παραγωγικής δεξαμενής ανθρωπίνου δυναμικού.  Φανταστείτε ότι για την περίπτωση των μικρών χωρών, όπως είναι η Κύπρος, τι σημαίνει κάτι τέτοιο – όχι σε δείκτες απλών αριθμών – αλλά στον μακροπρόθεσμο δείκτη της βιώσιμης ανάπτυξης.

Είναι αυτό που υποστηρίζει και ο οικονομολόγος Κρούγκμαν, ότι δηλαδή «η απαίτηση των δανειστών για την πλήρη αποπληρωμή των χρεών τους από καταστρεμμένες από την ύφεση οικονομίες, καταστρέφουν την οικονομία των χωρών αυτών». Οι απαιτήσεις αυτές με δυσβάστακτους όρους για τις εθνικές οικονομίες, όχι μόνο δεν έχουν το οποιοδήποτε στοιχείο ανάπτυξης αλλά ταυτόχρονα εξυπηρετούν ακριβώς το αντίθετο: την αποσύνθεση του κοινωνικού και πολιτισμικού ιστού μέσα από την οικονομική κατάρρευση των χωρών και την υπαγωγή τους σε προγράμματα διάρκειας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι δεν γίνεται καμιά αναφορά πλέον σε αναπτυξιακά μνημόνια αλλά σε μνημόνια – υποχρεώσεις αποπληρωμής.

Αυτό που επιβάλλεται σήμερα από τις χώρες – θύματα, μέσα στις οποίες βρίσκεται και η Κύπρος, είναι η εφαρμογή πολιτικών δράσεων οι οποίες θα καταπολεμήσουν πρώτα απ’ όλα τις κοινωνικές ανισότητες. Ανισότητες οικονομικές, πολιτικές, πολιτισμικές, τεχνολογικές. Αυτός ήταν και ένας από τους άξονες της διαπραγματευτικής στρατηγικής της Ελληνικής Κυβέρνησης κατά το τελευταίο Eurogrpoup. Θα πρέπει να χτιστεί ένα κράτος πρόνοιας το οποίο θα έχει ως επίκεντρο τον ίδιο τον άνθρωπο. Πέραν τούτου όμως, η ενεργοποίηση των ίδιων των πολιτών είναι απαραίτητη. Αυτό είναι σημαντικό, διότι όπως υποστηρίζει ο Νίκος Λέανδρος: «έτσι θα αντιμετωπιστεί κατά το δυνατό η απουσία μηχανισμών παγκόσμιας διακυβέρνησης». Μια παγκόσμια διακυβέρνηση μέσω άνισων και επικίνδυνων οικονομικών προγραμμάτων σημαίνει πρώτα απ’ όλα μετατόπιση των εθνικών αποφάσεων προς κέντρα του εξωτερικού και άρα εκμηδενισμός των ίδιων των πολιτών.

Η εποχή των συγκρούσεων και των μεγάλων ανατροπών είναι εδώ: Δύο δείκτες σε μια απόλυτη αντίθεση αλλά κυρίως σύγκρουση. Από την μια ο στυγνός οικονομικός δείκτης μιας άρχουσας τάξης η οποία επιθυμεί την ευημερία της με κάθε κοινωνικό κόστος, και από την άλλη ο δείκτης της κοινωνικής και ανθρώπινης ανάπτυξης που είναι πλέον εκείνη η πολιτική η οποία θα περισώσει και θα διασφαλίσει τον ρόλο του ανθρώπου στις διαδικασίες λήψεως των αποφάσεων.

Η δράση ανήκει στους πολίτες.

Του Αντρέα Μασούρα. Ακαδημαϊκός. Τμήμα Οικονομικών και Διοίκησης Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφου. Αντιπρόεδρος Κινήματος Οικολόγων.