Συμπληρώνονται σήμερα 43 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973, μια εξέγερση που αποτέλεσε προαναγγελία για την πτώση της χούντας στην Ελλάδα.
Η εξέγερση ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου. Οι φοιτητές συγκεντρώθηκαν το πρωί στο προαύλιο του Πολυτεχνείου, κηρύσσοντας αποχή από τα μαθήματα και ζητώντας τη διεξαγωγή εκλογών για τους φοιτητικούς συλλόγους το Δεκέμβριο. Συνελεύσεις των φοιτητών έγιναν και στην Ιατρική και στη Νομική Σχολή και τα αιτήματα διευρύνθηκαν, όπως καταγράφηκαν σε ψήφισμα των φοιτητών της Νομικής για να συμπεριλάβουν και τον εκδημοκρατισμό των πανεπιστημίων, την αύξηση στο 20% του προϋπολογισμού των δαπανών για την παιδεία και ανάκληση του νόμου για αναγκαστική στράτευση των φοιτητών.
Ολο και περισσότεροι φοιτητές άρχισαν να συγκεντρώνονται, όσο περνούσαν οι ώρες, στο Πολυτεχνείο και το απόγευμα αποφάσισαν κατάληψη. Εκλεισαν τις πύλες και εξέλεξαν συντονιστική επιτροπή. Επόμενο βήμα ήταν η λειτουργία ραδιοφωνικού σταθμού, με εκφωνητές τη Μαρία Δαμανάκη και το Δημήτρη Παπαχρήστου.
Και τα κορίτσια και τ` αγόρια που μιλούσαν,
τρεις μέρες και τρεις νύχτες δεν μετρούσαν,
δοκίμαζαν τις λέξεις με αγωνία,
κι αλλάζανε ρυθμό στην ιστορία.
Από το ποίημα “1050 Χιλιόκυκλοι” της Κωστούλας Μητροπούλου
Οι εξελίξεις που ακολούθησαν ήταν καταιγιστικές. Πλήθος συγκεντρώθηκε έξω από το Πολυτεχνείο. Το σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» δονούσε την ατμόσφαιρα. Στις 16 Νοεμβρίου, ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις επιτέθηκαν στον κόσμο καταφέροντας να διαλύσουν τους περισσότερους, καθώς έκαναν χρήση γκλομπ, δακρυγόνων και άλλων. Οι εναπομείναντες αντέδρασαν με αυτοσχέδια οδοφράγματα και παρέμειναν εκεί παρά τη χρήση όπλων από την αστυνομία.
Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος κατέφυγε στη χρήση του στρατού. Μοίρες ΛΟΚ και αλεξιπτωτιστών ετοιμάστηκαν. Δύο άρματα πήραν θέσεις αποκλείοντας τις πλαϊνές εισόδους του Πολυτεχνείου και ένα στήθηκε απέναντι από την κεντρική πύλη. Το αίτημα των φοιτητών για διαπραγματεύσεις απορρίφθηκε.
Τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου, στις 3 το πρωί, το τανκ κινήθηκε προς το κτήριο, έριξε την κεντρική πύλη παρασύροντας μία κοπέλα που ήταν σκαρφαλωμένη στον περίβολο με την ελληνική σημαία στα χέρια.
Οι δικές τους οι φωνές
προτάσσουν το στήθος στα τανκς, στα τεθωρακισμένα
"των ελεύθερων αγωνιζομένων φοιτητών
των ελεύθερων αγωνιζομένων Ελλήνων"
άλλοτε μετουσιώνονται σε κραυγή: Ελευθερία
και άλλοτε σε αίμα: Και πάλιν Ε λ ε υ θ ε ρ ί α
Από το ποίημα της Ρούλας Ιωαννίδου-Σταύρου “Οι δικές τους οι φωνές”
Τα ΛΟΚ, αλλά και μυστικοί αστυνομικοί, μπούκαραν στο Πολυτεχνείο, ενώ οι φοιτητές προσπαθούσαν κυνηγημένοι να ξεφύγουν. Κάποιοι σώθηκαν βρίσκοντας καταφύγιο σε πολυκατοικίες στην περιοχή, πολλοί άλλοι συνελήφθησαν. Ο αριθμός των συλληφθέντων όπως ανακοινώθηκε τότε έφθασε τους 840. Όμως, όπως μετά την πτώση της χούντας κατέθεσαν αξιωματικοί της αστυνομίας, είχαν ξεπεράσει τους 2400.
Και η πιο τραγική πτυχή της ιστορικής εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Οι νεκροί. Μια πτυχή που η ποίηση αναδεικνύει λακωνικά όσο και σπαρακτικά.
Μάτια κλειδωμένα, χέρια παγωμένα
κείτεται
-δεκοχτώ χρονώ ήτανε δεν ήτανε-
για να έχω εγώ πουλιά-φτερά στα χέρια μου,
και συ στο σπιτάκι σου,
μια γλάστρα με βασιλικό στο πεζουλάκι
και τα παιδιά μας ξένοιαστα να χτίζουνε το μέλλον.
Από το ποίημα της Λένας Παππά “Στους σκοτωμένους σπουδαστές του Νοεμβρίου”
Τα θύματα επίσημα ήταν 34. Οι εκτιμήσεις επί μεταπολίτευσης μιλούν για πολύ περισσότερους νεκρούς.
Η δικτατορία έπεσε μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Το Πολυτεχνείο πέρασε στην ιστορία ως η κορυφαία στιγμή του αγώνα ενάντια στη δικτατορία. Και οι φοιτητές του, άγνωστοι σήμερα στο ευρύ κοινό που παραταύτα τους μνημονεύει, υμνούνται από ποιητές μέχρι πολιτικούς και απλούς ανθρώπους.
Δίχως τουφέκι και σπαθί, με το ήλιο στο μέτωπο,
υπήρξατε ήρωες και ποιητές μαζί. Είστε το Ποίημα.
Απλώνοντας το χέρι μου δεν φτάνει ως εκεί
που ωραία λουλούδια τις μορφές σας
Λιτανεύει ο αέρας της αρετής. Ω παιδιά μου,
Μπροστά σ’ αυτό το ποίημα μετράει μόνο η σιωπή.
Νικηφόρος Βρεττάκος “Ο μικρός τύμβος”
κυπε
