 |
| Φανούλα Αργυρού |
Τα πρώτα συμπεράσματα για την υπογραφείσα συμφωνία στο Λονδίνο στις 15 Ιανουαρίου 2014 μεταξύ Κύπρου και Βρετανίας (υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας κ. Γουίλιαμ Χέιγκ και υπ. Εξωτερικών κ. ΙωάννηΚασουλίδη) είναι θετικά για πολλούς λόγους. Καταρχήν το γεγονός ότι η συμφωνία έγινε σε επίπεδο υπουργείων Εξωτερικών, κατά την άποψή μου, έχει σημασία και εξηγούμαι.
Οι βρετανικές βάσεις το 1960 με τη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης υπάγονταν στο υπ. Αεροπορίας της Βρετανίας και μετά στο υπ. ΄Αμυνας μέχρι σήμερα. Η εξήγηση ήταν γιατί, σύμφωνα με έγγραφο του Φόρειν ΄Οφις 1960:
Οι βρετανικές βάσεις το 1960 με τη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης υπάγονταν στο υπ. Αεροπορίας της Βρετανίας και μετά στο υπ. ΄Αμυνας μέχρι σήμερα. Η εξήγηση ήταν γιατί, σύμφωνα με έγγραφο του Φόρειν ΄Οφις 1960:
« Οι κυρίαρχες βρετανικές βάσεις, σύμφωνα με τη Συνθήκη, παραμένουν βρετανικό έδαφος, και για λόγους διεθνών καταστάσεων θα είναι σαν «αποικίες» αν και εσωτερικά η Δημοκρατία θα εφαρμόζει πολλές από τις κυβερνητικές αρμοδιότητες της. Για πολιτικούς λόγους, όμως, θα αποφεύγεται η λέξη «¨αποικία». Για τους ίδιους λόγους, το υπεύθυνο τμήμα στο Whitehall δεν θα είναι το Γραφείο Αποικιών αλλά το Υπουργείο Αεροπορίας».
(«Η Κύπρος στο Σφυρί» Φανούλας Αργυρού και Ανδρέα Παπακωνσταντίνου έκδοση Λονδίνο 1991).
Όπως επεσήμανε ο δικηγόρος και πρώην Εισαγγελέας της Δημοκρατίας κ. Στέλιος Θεοδούλου στην εκπομπή του αγαπητού Λάζαρου Μαύρου το πρωί της 16ης Ιανουαρίου 2014, σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1960 η περιοχή της Δημοκρατίας της Κύπρου καλύπτει τη νήσο Κύπρο, μαζί με τις νησίδες πέριξ αυτής, με εξαίρεση των δύο περιοχών που αναφέρονται στην Συνθήκη ως οι βρετανικές βάσεις. Ονομαστικώς οι κυρίαρχες βάσεις Ακρωτηρίου και Δεκέλειας. Επομένως οι περιοχές αυτές παρέμειναν έκτοτε αποικιακό έδαφος.
Σήμερα, όμως, η συμφωνία μεταξύ Κύπρου και Βρετανίας, μετά από 53 χρόνια έγινε στο υπ. Εξωτερικών στο Whitehall και όχι στο υπ.΄Αμυνας. Δεύτερον, σε όλες τις ανακοινώσεις, και εδώ το λέω με επιφύλαξη εφόσον ακόμα δεν είδα αυτούσια την εν λόγω συμφωνία, δεν υπάρχει η λέξη «κυρίαρχες» σε σχέση με τις βρετανικές βάσεις. Αναφέρονται ως β.β. ή περιοχές των β.β. Πιστεύω υπάρχει κάποια σημασία στην απουσία της. Το 1959-60 κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων οι ίδιοι οι Βρετανοί γνώριζαν πολύ καλά ότι οι βάσεις δεν είναι κυρίαρχες αλλά ο λόγος που προστέθηκε η λέξη «κυρίαρχες» ήταν για την καλύτερη δική τους ασφάλεια διατήρησής τους εξουδετερώνοντας έτσι αντιδράσεις των Ελληνοκυπρίων όσο μπορούσε, καθώς γνώριζαν ότι η παραμονή τους εξαρτιόνταν αποκλειστικά στην ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ των Κυπρίων. Πράγμα που κατάφεραν για πολλές δεκαετίες με τις σχέσεις τους στη Λευκωσία, το κυπριακό κατεστημένο να μην αποφασίζει ΠΟΤΕ να τους ενοχλήσει και να τους υπερασπίζεται μάλιστα, κάθε φορά που δικοί μας προέβαιναν σε διαμαρτυρίες κατά καιρούς εναντίον της παρουσίας των βάσεων στο νησί, καταστέλλοντας τις αντιδράσεις.
Για πρώτη φορά μετά από 53 χρόνια έσπασε το φράγμα της τάχατες «κυριαρχίας» και η Βρετανία διαπραγματεύτηκε με την Κυπριακή Δημοκρατία για ένα έδαφος που δεν της ανήκει προ πολλού. Θέλει να το επιστρέψει στην Κυπριακή Δημοκρατία, όπως είναι υποχρεωμένη σύμφωνα με τις δεσμευτικές επιστολές που περιλαμβάνονται ως APPENDIX P της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης της Κ.Δ, όμως την εμποδίζουν κάποιες άλλες υποσχέσεις που έδωσε παλαιότερα στην σύμμαχο της Τουρκία. Σύμφωνα με τα βρετανικά αποδεσμευμένα έγγραφα οι Τούρκοι σε πολλές περιπτώσεις την δεκαετία του 1960 και έκτοτε απαιτούσαν μία από τις βάσεις σε περίπτωση επιστροφής τους να δοθεί σ΄αυτούς. Και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ρωτούσε τους Βρετανούς κατ΄επανάληψη την ίδια περίοδο κατά πόσο αλήθευε ότι σκόπευαν να δώσουν την Δεκέλεια στους Τούρκους, η οποία από τότε τους περίσσευε (εξαιρουμένου του κατασκοπευτικού σταθμούΑγ. Νικολάου) και του αρνούνταν ότι είχαν τέτοιες διαθέσεις. Παρόλο ότι εκείνες οι υποσχέσεις προς τους Τούρκους εξουδετερώθηκαν με την ανταλλαγή των δεσμευτικών επιστολών του 1960 που ανταλλάχτηκαν μεταξύ Αρχ. Μακαρίου/Δρ. Φ. Κουτσιούκ αφενός και αντιπροσώπων του Ηνωμένου Βασιλείου αφετέρου. Αξίζει να σημειώσουμε τι έλεγε η επιστολή εκ μέρους της Κ.Δ προς το Η.Βασίλειο:
« Επιθυμούμε εκ μέρους της κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας να σας διαβεβαιώσουμε ότι η Κυπριακή Δημοκρατίας δεν θα απαιτήσει από το Ηνωμένο Βασίλειο να παραιτηθεί της κυριαρχίας ή του αποτελεσματικού ελέγχου των κυρίαρχων περιοχών των βάσεων. Σε τέτοια περίπτωση, όμως, που η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, που λόγω αλλαγών στις στρατιωτικές της ανάγκες, θα μπορεί σε οποιαδήποτε ώρα αποφασίσει να εκχωρήσει την προαναφερθείσα κυριαρχία, ή τον αποτελεσματικό έλεγχο των κυρίαρχων περιοχών των βάσεων, ή μέρος αυτών, συνεπάγεται ότι τέτοια κυριαρχία ή έλεγχος θα μεταφερθεί στην Κυπριακή Δημοκρατία».
Κατά την άποψή μου σήμερα η συμφωνία μεταξύ Χέιγκ/Κασουλίδη έγινε σύμφωνα με τις πρόνοιες της πιο πάνω δέσμευσης. Δίχως να μεταφέρεται ακόμα πλήρως το 78% του εδάφους των βάσεων στην Κ.Δ που οι Βρετανοί δεν χρειάζονται και δεν το χρειάζονταν προ πολλού, μεταφέρεται στην Κ.Δ ο αποτελεσματικός του έλεγχος.
Υπενθυμίζω ότι η πρόταση των Βρετανών να μας επιστρέψουν κάπου 50 τετραγωνικά μίλια βάσεων αν δεχόμασταν την λύση Ανάν το 2004, δεν ήταν νέα πρόταση αλλά προ πολλού μετά το 1974 οι Βρετανοί στα έγγραφά τους αναφέρονταν στην ιδέα να μας δελεάσουν με επιστροφή περιοχών των βάσεων για να δεχτούμε λύση. Και αξίζει να σημειώσω εδώ οι ίδιοι έγραφαν ταυτόχρονα ότι είναι αστείο να μας προτείνουν κάτι τέτοιο όταν τα εδάφη που θα μας πρότειναν ήδη μας ανήκαν!
Η συμφωνία λοιπόν αποτελεί μια σημαντική ανατροπή μετά από 53 χρόνια. Δεν ξέρουμε αν η βρετανική ευελιξία ήταν αποτέλεσμα των νέων γεωπολιτικών εξελίξεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου με την Δύση έντονα ενοχλημένη από την τουρκική πολιτική επι πολλών θεμάτων. Παρέμβαση της Κ.Κ. λόγω των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Κύπρος ή αν συνέτεινε και η συμπαράσταση που προσέφερε η Κυπριακή Κυβέρνηση στον πρωθυπουργό Κάμερον στα σχέδια του για ένα νέο σύστημα με το οποίο εθνικά κοινοβούλια χωρών μελών να μπορούν να απορρίπτουν ευρωπαικές νομοθεσίες και επαναφορά μεγαλύτερου ρόλο σ΄αυτά. Μια στρατηγική που επιδιώκει η βρετανική κυβέρνηση να κατορθώσει πριν το δημοψήφισμα το 2017 στη Βρετανία για παραμονή ή όχι στην ΕΕ. ΄Η αν όλα μαζί έπαιξαν το ρόλο τους. Όπως και να έχουν όμως τα πράγματα η κίνηση είναι καλή και εξουδετερώνει πλέον και το περιβόητο Μνημόνιο Χριστόφια/Γκόρτον Μπράουν του 2008. Επιβεβαιώνει το χιλιοειπωμένο ότι τίποτα δεν είναι στατικό στην πολιτική, θέληση, γνώση και επιμονή χρειάζεται. Οι ξένοι πορεύονται μόνο όταν βρίσκουν ελεύθερο έδαφος και δικούς μας προσκυνητές.
Φανούλα Αργυρού
Ερευνήτρια/συγγραφέας – Λονδίνο 16.1.2014
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου