«Καμία αποχώρηση τουρκικών στρατευμάτων»

Ο ΚΕΝΑΝ Εβρέν με τον νεοσουλτάνο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. 

Είχε προειδοποιήσει από το 1988 ο Τούρκος Στρατηγός Εβρέν επισκεπτόμενος τη Βρετανία

Σύμφωνα με νέα έγγραφα του Βρετανικού Κρατικού Αρχείου, οι βρετανικές υπηρεσίες γνώριζαν για τη ναζιστική δράση του Κουρτ Βάλντχαϊμ, ο οποίος ήταν Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ κατά τις δύο εισβολές της Τουρκίας στην Κύπρο

Μέρος Α'

Αποδεσμεύθηκαν σήμερα, 30 Δεκεμβρίου 2016, από το Βρετανικό Κρατικό Αρχείο, πρωθυπουργικοί και υπουργικοί φάκελοι για τα έτη 1988-90. Δύο από αυτούς αναφέρονται περιστασιακά και στο Κυπριακό, καθώς δεν είναι φάκελοι του Υπουργείου Εξωτερικών και της Κοινοπολιτείας καθαυτό για το Κυπριακό. Οι αναφορές βρίσκονται σε δύο πρωθυπουργικούς φακέλους που καλύπτουν την επίσκεψη τής τότε Βρετανίδας Πρωθυπουργού Μάργκαρετ Θάτσερ στην Τουρκία, που έγινε στις 6-8 Απριλίου 1988, την επίσκεψη του τότε Προέδρου της Τουρκίας Στρατηγού Κενάν Εβρέν στο Λονδίνο στις 12 Ιουλίου 1988 και την εκ νέου επίσκεψη Μάργκαρετ Θάτσερ στην Τουρκία το 1990, κατά τις οποίες συζητήθηκε, μεταξύ άλλων, και το Κυπριακό.

Άλλοι φάκελοι

Δύο άλλοι φάκελοι αναφέρονται στις κατηγορίες εναντίον του Αυστριακού Κουρτ Βάλντχαϊμ και τον ρόλο του στην υπηρεσία της Βέρμαχτ και επιβεβαιώνουν τον ρόλο του ως αξιωματούχου ανακριτή στη Θεσσαλονίκη. (Σημειώνεται ο Βάλντχαϊμ διετέλεσε Γ.Γ. του ΟΗΕ κατά τις δύο τουρκικές εισβολές και προήδρευσε της συνάντησης στη Λευκωσία μεταξύ του ιδίου, του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχ. Μακαρίου και του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς στις 12 Φεβρουαρίου 1977, όταν κατεγράφησαν οι περιβόητες 4 κατευθυντήριες γραμμές ως οδηγίες προς τους διαπραγματευτές για επανέναρξη του δι-κοινοτικού διαλόγου. Οι οποίες παραπλανητικά και ψευδώς αναβαθμίστηκαν σκόπιμα σε «συμφωνίες υψηλού επιπέδου» τόσο με την ένοχη ανοχή του ΟΗΕ όσο και δικών μας υποστηρικτών της Διζωνικής).

Η Θάτσερ στην Τουρκία

Σύμφωνα με τα έγγραφα, στις 30 Μαρτίου 1988 το Φόρεϊν Όφις έστειλε στην Πρωθυπουργό Θάτσερ σημειώσεις ως προς το τι μπορούσε να αναφέρει στους Τούρκους κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της στην Τουρκία 6-8 Απριλίου 1988. Σχετικά με το Κυπριακό έγραφε: Να δώσει στους Τούρκους μια εκτίμηση για τον Γιώργο Βασιλείου (νέο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας) και τι συζήτησε μαζί του και ειδικά να μεταφέρει στους Τούρκους τα σημεία που της είχε ζητήσει ο Γ. Βασιλείου.

Πρώτη προτεραιότητα να συναντηθεί ο Βασιλείου με τον Ρ. Ντενκτάς, και οι δύο κοινότητες να προχωρήσουν σε λύση. Ότι η Πρωθυπουργός ευελπιστούσε, η Άγκυρα να ενθαρρύνει τον Ντενκτάς να είναι εποικοδομητικός και να μην επιμένει να τον αναγνωρίζουν ως ηγέτη κράτους. Ίσως μετά τη συνάντηση Βασιλείου/Ντενκτάς ο Πρωθυπουργός Τ. Οζάλ να σκεφτόταν και μια συνάντηση με τον Γ. Βασιλείου. Κάποια μείωση τουρκικών στρατευμάτων και περιορισμός του εποικισμού π.χ. θα εθεωρείτο ως σημαντική απόφαση τουρκικής καλής θέλησης.

Αναφορές στο Κυπριακό

Η επίσκεψη της Μάργκαρετ Θάτσερ τον Απρίλιο του 1988 ήταν η πρώτη στην Τουρκία μετά την επίσκεψη του Ουίνστον Τσόρτσιλ το 1943. Την υποδέχθηκε στο αεροδρόμιο της Άγκυρας ο Τούρκος Πρωθυπουργός Τουργκούτ Οζάλ. Στην ομιλία της στο δείπνο της 7ης Απριλίου 1988, που παρέθεσε προς τιμήν της ο Τούρκος Πρωθυπουργός, η Μάργκαρετ Θάτσερ αναφέρθηκε και στο Κυπριακό και είπε:

«Πρώτα για την Κύπρο: Η Βρετανία έχει ιδιαίτερα συμφέροντα και ευθύνες στην Κύπρο. Θέλουμε να δούμε ένα τέλος στη διαίρεση της νήσου και μια συνολική, δίκαιη και διαρκή διευθέτηση, η οποία θα ικανοποιεί τις ανάγκες και επιθυμίες αμφοτέρων των κοινοτήτων εκεί και είμαστε συγκινημένοι με την πολιτική ικανότητα που εσείς, Πρωθυπουργέ, και ο Έλληνας συνάδελφός σας έχετε δείξει ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στις τουρκο-ελληνικές σχέσεις. Αν κατορθώσετε να επιλύσετε τις διαφορές σας θα βοηθήσει και τις προοπτικές μιας ειρηνικής λύσης και στην Κύπρο.

Επίσης να πω ότι λίγο πριν έλθω στην Τουρκία, με επισκέφθηκε ο Πρόεδρος Βασιλείου, ο οποίος με διαβεβαίωσε για την αποφασιστικότητά του να σπάσει το σημερινό αδιέξοδο. Δεν υποτιμώ ούτε για ένα λεπτό τις δυσκολίες αλλά πρέπει να πιάσουμε κάθε ευκαιρία για πρόοδο και κατά τη γνώμη μου η Τουρκία έχει πραγματικό ενδιαφέρον καθώς προσβλέπει στο μέλλον για μια διευθέτηση».

Επίσκεψη Κενάν Εβρέν στο Λονδίνο

Ο Τούρκος Πρόεδρος Κενάν Εβρέν επισκέφθηκε το Λονδίνο για επίσημη επίσκεψη στις 12 Ιουλίου 1988, συνοδευόμενος από τον Υπ. Εξωτερικών Μεσούτ Γιλμάζ, τη θυγατέρα του, τον γραμματέα του, ο οποίος εκτελούσε και χρέη μεταφραστή και τον προσωπικό του ιατρό. Του επιφυλάχτηκε θερμή υποδοχή και είχε συνάντηση και με τη Βασίλισσα. Στις 13 Ιουλίου 1988 είχε 45λεπτη συνάντηση με τη Βρετανίδα Πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ.

Κατά την επίσκεψη της τελευταίας στην Τουρκία τον Απρίλιο του 1988, ο Πρόεδρος Εβρέν είχε χαρακτηριστεί ως σκληροπυρηνικός στο θέμα της Κύπρου, ο οποίος απέρριπτε οποιαδήποτε αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων ως μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Η Μάργκαρετ Θάτσερ τού είχε πει ότι ο Γιώργος Βασιλείου ήταν αποφασισμένος (means business) και θα τον ενεθάρρυναν (Βρετανοί) να προχωρήσει και ήλπιζε να έκαναν το ίδιο οι Τούρκοι με τον Ραούφ Ντενκτάς. Η Θάτσερ πρόσθεσε ότι «Βρετανία και Τουρκία έχουν τον ίδιο στόχο για λύση του Κυπριακού με Δι-κοινοτική, Δι-ζωνική Ομοσπονδία».

Το Φόρεϊν Όφις θα έπειθε τον Βασιλείου να καταπιεί ό,τι ζητούσε ο Ντενκτάς

Στις υποδείξεις του Φόρεϊν Όφις προς τη Μάργκαρετ Θάτσερ πριν από τη συνάντησή της με τον Κενάν Εβρέν στο Λονδίνο στις 13 Ιουλίου 1988, η αναφορά για την Κύπρο είχε ως εξής: «Μπορεί η Πρωθυπουργός να του αναφέρει ότι το μήνυμά της προς τον Πρωθυπουργό Οζάλ μάλλον θα βοήθησε στο να πειστούν οι Τούρκοι να επιβάλουν στο Ντενκτάς κατά την επίσκεψή του στην Τουρκία μεταξύ 4-6 Ιουλίου 1988 κάποιαν αλλαγή εφόσον μετά τη συνάντηση εκείνη ανακοινώθηκε ότι ο Ντενκτάς ήταν έτοιμος να συναντηθεί με τον Πρόεδρο Γιώργο Βασιλείου δίχως όρους.

Ο Ειδικός Αντιπρόσωπος του Γ.Γ. στην Κύπρο επιβεβαίωσε την ετοιμότητα τού Ντενκτάς για συνάντηση στη Γενεύη στη βάση που είχε προτείνει ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, αλλά με μια κύρια προϋπόθεση: ότι το κείμενο του Γ.Γ. θα περιελάμβανε αναφορά στα έγγραφα του 1980 και 1984, καθώς και τις συμφωνίες υψηλού επιπέδου 1977 και 1979. Ο Γ.Γ. είναι διατεθειμένος να δεχθεί αλλά ο Πρόεδρος Βασιλείου δεν είναι ικανοποιημένος. Υπάρχουν προβλήματα, ο Ντενκτάς τώρα μιλά για συνάντηση τέλη Αυγούστου αλλά μπορεί να δεχθεί συνάντηση στη Γενεύη ενωρίτερα αυτόν το μήνα, αν ο Πρόεδρος Βασιλείου καταπιεί τις αναπροσαρμογές των κειμένων.

Ο Πρόεδρος Βασιλείου, επομένως, θα χρειαστεί ενθάρρυνση για να προχωρήσει. Επομένως εισηγούμαστε ένα προσωπικό μήνυμα από την Πρωθυπουργό… Η Πρωθυπουργός να συγχαρεί τον Πρόεδρο (Εβρέν) για τη θετική στάση των Τούρκων στο να επηρεάσουν τον Ντενκτάς, θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τις προσπάθειες του Γ.Γ. και να εκφράσει την πεποίθησή μας ότι ο Βασιλείου είναι αποφασισμένος (means business)…».

Κύπριοι Αρμένιοι και Κούρδοι

Δρακόντεια ήσαν τα μέτρα ασφαλείας που πήραν οι βρετανικές Αρχές κατά την επίσκεψη του Στρατηγού Εβρέν στο Λονδίνο. Ενδιαφέρουσες οι αναφορές ότι οι κύριες απειλές εναντίον του Εβρέν προέρχονταν από τους Αρμένιους «τρομοκράτες» και τους Κούρδους αυτονομιστές, αλλά οι Αρμένιοι στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν είχαν τις ικανότητες για τέτοιες επιθέσεις.

Δημοκρατικό δικαίωμα η ελευθερία έκφρασης

Στις 29 Ιουνίου 1988, ο Τούρκος Πρέσβης στο Λονδίνο ούτε λίγο ούτε πολύ ζήτησε από τους Βρετανούς να σταματήσουν τις διαμαρτυρίες. Του τόνισαν όμως ότι η ελευθερία στην έκφραση είναι δημοκρατικό δικαίωμα του κάθε πολίτη στη χώρα και ότι δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά νοουμένου ότι και οι διαδηλωτές δρούσαν εντός του νόμου. Αυτό υποστήριξε και η Αστυνομία.

Γίνεται εκτενής αναφορά για τις διαμαρτυρίες που είχαν προγραμματιστεί, όπως η διαμαρτυρία που διοργάνωσε η Εθνική Κυπριακή Ομοσπονδία Κυπρίων Βρετανίας για τις 12 Ιουλίου 1988 έξω από τον σταθμό Βικτωρίας και το Παλάτι με πλακάτ εναντίον της επίσκεψης. Η Αστυνομία δεν ανέμενε οι διαδηλωτές να ξεπερνούσαν τις 2.000-3.000. Επίσης περίπου 100 Ελληνοκύπριοι, υπολόγιζε η Αστυνομία, θα έκαναν λόμπι στη Βουλή των Κοινοτήτων και περίπου 50 σε διαμαρτυρία έξω από την τουρκική πρεσβεία.

Να λεχθεί ότι τις μέρες εκείνες, 11 Ιουλίου 1988, αναμενόταν και η δημοσιοποίηση στη Γενεύη επικριτικής έκθεσης εναντίον της Τουρκίας από τη Διεθνή Οργάνωση Για την Υπεράσπιση του Παιδιού, σε σχέση με τη μεταχείριση παιδιών στις τουρκικές φυλακές. Υπενθυμίζεται ότι ο Στρατηγός Εβρέν το 1990 είχε δηλώσει: «Στόχος της εισβολής ήταν η δημιουργία μιας ομοσπονδίας στην Κύπρο. Η επιχείρηση ήταν επιτυχής, όμως η δημιουργία της ομοσπονδίας στο τραπέζι ακόμα δεν έγινε κατορθωτή. Ο στόχος αυτός παραμένει απραγματοποίητος». (Σημερινή, 12 Φεβρουαρίου 1990).

Η παραίτηση της Μ. Θάτσερ και ο Δρ Χένρι Κίσινγκερ

Στις 13 Νοεμβρίου 1990, ο Τζέφρι Χάου (αναπληρωτής Πρωθυπουργός) από το βήμα της Βουλής των Κοινοτήτων προβαίνει σε μια δραματική επίθεση εναντίον της Πρωθυπουργού, επικρίνοντάς την για την «εθνική» της στάση έναντι της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (σημερινής Ε.Ε.). Στις 22 Νοεμβρίου 1990 η Μάργκαρετ Θάτσερ ανακοινώνει την παραίτησή της από ηγέτιδα του Συντηρητικού Κόμματος και κατά συνέπεια και ως Πρωθυπουργός, τερματίζοντας πέραν των 11 χρόνων στην πρωθυπουργία και στις 27 Νοεμβρίου εκλέγεται νέος ηγέτης των Συντηρητικών και νέος Πρωθυπουργός ο Τζον Μέιτζορ.

Σε ξεχωριστό φάκελο περιλαμβάνονται δεκάδες επιστολές από ηγέτες απ' όλον τον κόσμο εκφράζοντας τη λύπη τους για την παραίτησή της, στους οποίους απάντησε, μεταξύ των οποίων και του Γιώργου Βασιλείου. Ιδιαίτερα σημειώνεται το τηλεφώνημα του Δρος Χένρι Κίσινγκερ, ο οποίος, επικρίνοντας την «προδοσία» προς Θάτσερ, είπε και γράφτηκε : «Κανένας έξω από το Westminster δεν μπορεί να καταλάβει πώς εσείς συνάδελφοι (της) Συντηρητικοί μπορέσατε να κάνετε κάτι τέτοιο».

Φανούλα Αργυρού 

* Σημειώνεται πως το δεύτερο μέρος θα δημοσιευθεί την ερχόμενη Τρίτη, 3 Ιανουαρίου 2017.