Μόνο περήφανη μπορεί να αισθάνεται η Κύπρος για το
«Εργαστήριο Δεντροχρονολόγησης» (Cyprus Dendrochronology Laboratory - CDL), το
οποίο έχει ως βασικό αντικείμενο μελέτη τις εκκλησίες με τη χρήση της
επαναστατικής μεθόδου της Δεντροχρονολόγησης.
Η σύγχρονη αυτή μέθοδος συνδυάζει
την τεκμηριωμένη χρονολόγηση και ταυτοποίηση της προέλευσης του ξύλου των
εικόνων, των οροφών, των παραθύρων των θυρών και των επίπλων των ναών,
εμπλουτίζοντας έτσι τις γνώσεις μας γύρω από την ιστορία της τέχνης και της
αρχιτεκτονικής τους.
Ήδη το εργαστήριο έχει αρχίσει την ερευνητική του
δραστηριότητα από τις Βυζαντινές και Μεσαιωνικές Εκκλησίες του Τροόδους, που
περιλαμβάνονται στον κατάλογο των μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς
της UNESCO, συγκεντρώνοντας μέχρι στιγμής, άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία.
Συγκεκριμένα οι εκκλησίες της Παναγίας Ποδίθου στην Γαλάτα και του Αγίου
Νικολάου της Στέγης στην Κακοπετριά υπήρξαν οι κύριοι άξονες της μελέτης, που
διεξήχθη στα μέσα Νοεμβρίου, ενώ η έρευνα στους ναούς Αρχαγγέλου Μιχαήλ και
Αγίου Σωζόμενου στη Γαλάτα προσέφερε επιπλέον πολύτιμα δεδομένα.
Η δεντροχρονολογική μελέτη διεξάγεται υπό τη
καθοδήγηση του Αναπληρωτή Καθηγητή του Ινστιτούτου Κύπρου (ΙΚυ), Νικόλα
Μπακιρτζή, του Καθηγητή Sturt Manning και της Ειδικής Ερευνήτριας Brita
Lorentzen του Πανεπιστημίου του Cornell, και έχει ήδη επιτύχει την προσέλκυση
τοπικής και διεθνούς χρηματοδότησης, με χορηγίες από το “National Endowment for
the Humanities” και το “Dumbarton Oaks” των ΗΠΑ, καθώς και από το «Ίδρυμα
Έρευνας και Καινοτομίας Κύπρου». Στο όλο εγχείρημα συμμετέχει επίσης το Τμήμα
Αρχαιοτήτων μαζί με τις αρμόδιες εκκλησιαστικές Αρχές (Ιερά Μητρόπολη Μόρφου
και Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου).
Αξίζει να σημειωθεί ότι η μελέτη των συγκεκριμένων
μνημείων έχει επίσης βραβευτεί και με άλλο ένα ερευνητικό πρόγραμμα, υπό την
καθοδήγηση του Ειδικού Ερευνητή των Εργαστηρίων Χαρακτηρισμού Τέχνης Ανδρέας
Πίττας (APAC) του Ινστιτούτου Κύπρου και
του Ερευνητικoύ Κέντρου Επιστήμης και Τεχνολογίας στην Αρχαιολογία και τον
Πολιτισμό (STARC) του Ινστιτούτου Κύπρου, Dante Abate. Σκοπός αυτού του
προγράμματος είναι η εφαρμογή ψηφιακών τεχνολογιών στη χαρτογράφηση, την
ανάλυση και την αναπαράσταση της ιστορίας των φημισμένων εκκλησιών του
Τροόδους.
Πέραν όμως των σημαντικών στοιχείων που προσφέρει η
χρονολόγηση του ξύλου από αντικείμενα και κτήρια της πολιτιστικής μας
κληρονομιάς, η αξία των δεντροχρονολογικών δεδομένων είναι υψίστης σημασίας για
τη μελέτη του περιβάλλοντος και των κλιματικών φαινομένων του παρελθόντος,
καθώς και για την καλύτερη κατανόηση της ιστορίας των δασών της Κύπρου.
Στο πλαίσιο αυτό, το «Εργαστήριο Δεντροχρονολόγησης
Κύπρου» προσφέρει συνεργεία αποτελούμενα από μέλη της ερευνητικής ομάδας του
Ινστιτούτου Κύπρου, τα οποία μπορούν να συμβάλουν στις έρευνες για το κλίμα
αλλά και αυτών του νέου Κέντρου Αριστείας για την Κλιματική και Ατμοσφαιρική
Έρευνα στη Μεσόγειο και Μέση Ανατολή (CARE-C). Μάλιστα οι μη επεμβατικές
εφαρμογές του CDL περιλαμβάνονται πλέον στο κινητό εργαστήριο του Ευρωπαϊκού
ερευνητικού προγράμματος IPERION HS.
Το «Εργαστήριο Δεντροχρονολόγησης Κύπρου» ιδρύθηκε
στο πλαίσιο της συνεργασίας του Ερευνητικού Κέντρου Επιστήμης και Τεχνολογίας
στην Αρχαιολογία και τον Πολιτισμό (STARC), του Ινστιτούτου Κύπρου, του
Τμήματος Αρχαιοτήτων, του Τμήματος Δασών και του Εργαστηρίου Δεντροχρονολόγησης
του Πανεπιστημίου Cornell. Οι εργασίες του εργαστηρίου υποστηρίζονται από τις
εργαστηριακές υποδομές των Εργαστηρίων Χαρακτηρισμού Τέχνης Ανδρεάς Πίττας
(APAC) του Ινστιτούτου Κύπρου. Η εν λόγω συνεργασία υπογραμμίζει τη σημασία και
την προοπτική της δεντροχρονολογικής έρευνας στην Κύπρο.
