Η Ανάγκη για Ένα Λειτουργικό Επιχειρηματικό Οικοσύστημα στην Κύπρο

Γιώργος Θεοχαρίδης 

Πρόσφατα πήρα μέρος σε ένα εκπαιδευτικού χαρακτήρα ταξίδι στην Αθήνα για την επιχειρηματικότητα που διοργάνωσε το Κέντρο Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας (ENTICE) του Διεθνούς Ινστιτούτου Διεύθυνσης Κύπρου (CIIM). Το ταξίδι αυτό αποτελούσε μέρος μιας σειράς παρόμοιων εκδηλώσεων που διοργανώνει το CIIM κάθε χρόνο και που περιλαμβάνει ένα δεύτερο εκπαιδευτικό ταξίδι γύρο από το θέμα της επιχειρηματικότητας στο Tel Aviv.

Σκοπός του ταξιδιού ήταν να επισκεφθούμε διάφορους οργανισμούς που είναι οι βασικοί εμπλεκόμενοι (stakeholders) που απαρτίζουν το επιχειρηματικό οικοσύστημα στην Ελλάδα, καθώς και διάφορες επιτυχημένες νεοσύστατες εταιρείες και επιχειρήσεις. Οφείλω να ομολογήσω ότι έχοντας υπόψη την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ελληνική οικονομία σήμερα και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει εδώ και πολλά χρόνια, οι προσδοκίες μου ήταν πολύ χαμηλές. Προς έκπληξή μου όμως, διαπίστωσα ότι η Ελλάδα (μάλιστα, η Ελλάδα!) διαθέτει ένα επιχειρηματικό οικοσύστημα που λειτουργεί πολύ καλά, και το οποίο προωθεί και στηρίζει την καινοτομία, καθώς και τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, που είναι τόσο ζωτικής σημασίας για την χώρα.

Το Επιχειρηματικό Οικοσύστημα της Ελλάδας

Το πρόγραμμα περιλάμβανε επισκέψεις σε θεσμικούς οργανισμούς που ασχολούνται με την προώθηση της δημιουργίας του Ελληνικού οικοσυστήματος επιχειρηματικότητας και καινοτομίας (TANEO, PRAXI, Corallia Clusters Initiative), επιχειρηματικού επιταχυντή (accelerator) και συνεργατικών χώρων (co-working spaces) (Egg, IQbility), φορέων χρηματοδότησης της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας (Attica Ventures, PJ Tech Catalyst), επιτυχημένων νεοσύστατων (start-up) και τεχνοβλαστών (spin off) επιχειρήσεων (Pollfish, Covve, i-sieve and Apivita). Μισή μέρα διατέθηκε για σειρά διαλέξεων στη μεταπτυχιακή σχολή ALBA Graduate Business School.

Κατωτέρω παρατίθεται μια σκιαγράφηση των οργανισμών αυτών:

Το Ταμείο Ανάπτυξης Νέας Οικονομίας (TANEO Α.Ε.) θα μπορούσε να λεχθεί ότι αποτελεί ένα  «Ταμείο των ταμείων» που λειτουργεί ανεξάρτητα, προωθείται από το κράτος και χρηματοδοτείται από ιδιωτικά κεφάλαια, το οποίο χρησιμοποιεί τη χρηματοδότηση του για να επενδύει μέσω ταμείων επιχειρηματικού κινδύνου σε νεοσύστατες Ελληνικές εταιρείες.

Το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ (HELP-FORWARD Network) είναι ένας οργανισμός που έχει ως στόχο την παροχή υπηρεσιών μεταφοράς γνώσεων προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τα ερευνητικά εργαστήρια όλης της χώρας, την προώθηση της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας και της ερευνητικής συνεργασίας, καθώς και την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των Ελληνικών εταιρειών συνδέοντας τα ερευνητικά κέντρα και οργανισμούς με την βιομηχανία.

Το Corallia Clusters Initiative είναι ένας φορέας που δημιουργήθηκε για να αναπτύσσει και να διαχειρίζεται καινοτόμους συνεργατικούς σχηματισμούς (clusters) σε συγκεκριμένους τομείς και περιφέρειες της χώρας όπου προϋπάρχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και εξαγωγικός προσανατολισμός με στόχο την δημιουργία και βελτίωση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος για τους συμμετέχοντες.

Το πρόγραμμα Egg (Enter-grow-go), καθώς και το πρόγραμμα IQbility είναι εκκολαπτήρια / επιταχυντές με ρόλο τον εντοπισμό, την εκκόλαψη και την επιτάχυνση της επιχειρηματικής ανάπτυξης στην Ελλάδα νεοσύστατων εταιρειών με υψηλές προοπτικές.

Οι εταιρείες Attica Ventures και PJ Tech Catalyst είναι επενδυτικά ταμεία επιχειρηματικού κινδύνου που αντλούν τα κεφάλαιά τους είτε από ιδιώτες θεσμικούς επενδυτές (τράπεζες στην προκειμένη περίπτωση), είτε από διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ και ο ρόλος τους είναι να εντοπίζουν, να επενδύουν σε νεοσύστατες εταιρείες με μεγάλες προοπτικές επιτυχίας, δηλαδή να τις χρηματοδοτούν, αποκτώντας συμμετοχή στο κεφάλαιο τους με ένα σχέδιο εξόδου, που συνήθως κυμαίνεται από πέντε έως επτά χρόνια.

Διδάγματα για την Κύπρο

Θα πρέπει να αντλήσουμε διδάγματα από τον τρόπο που είναι διαρθρωμένο το ελληνικό επιχειρηματικό οικοσύστημα, καθώς βέβαια και από το επιχειρηματικό οικοσύστημα που λειτουργεί στο Ισραήλ. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, θα ήταν επωφελές ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Αναστασιάδης να συμπεριλάβει και το ζήτημα αυτό ως άλλον έναν τομέα συνεργασίας στην ημερήσια διάταξη των θεμάτων που συζητούνται κατά τη διάρκεια των τρεχουσών συζητήσεων του με τους Πρωθυπουργούς της Ελλάδας και του Ισραήλ, ώστε να καταστεί δυνατή η ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών στο πλαίσιο της ευρύτερης συνεργασίας μεταξύ των τριών χωρών. Τα στατιστικά στοιχεία που παρέχονται αυτή τη στιγμή για την Κύπρο όσο αφορά στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα δεν είναι ενθαρρυντικά. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη από τούς Ernst & Young (EY) Κύπρου (Δυναμικές Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας - Innovation and Entrepreneurship Dynamics, September 2015), η Κύπρος ήταν μεταξύ των δύο κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που παρουσίασαν μείωση στην απόδοση τους στον τομέα της καινοτομίας κατά το 2014 (Πίνακας Αποτελεσμάτων της Ένωσης για την Καινοτομία για το 2015), και έχει υποβιβαστεί από «οπαδός της καινοτομίας» σε «χώρα με μέτριες επιδόσεις στην καινοτομία». Η θέση μας στον πίνακα επιδόσεων καινοτομίας είναι τώρα πολύ πιο κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Ένα άλλο ενδιαφέρον στατιστικό στοιχείο σε αυτή την έκθεση είναι το ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της χώρας, το οποίο χρησιμοποιείται για την Έρευνα και την Ανάπτυξη. Για το 2013, το ποσοστό αυτό είναι στο 0.48% ή 86.1 εκατομμύρια ευρώ σε πραγματικούς όρους, το οποίο είναι μεταξύ των χαμηλότερων ποσοστών στην ΕΕ. Διαβάζοντας την πλήρη έκθεση, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι, αν και υπάρχουν κάποιες μεμονωμένες, σποραδικές προσπάθειες από συμμετέχοντες εμπλεκόμενους (κυβέρνηση, ιδιωτικές οργανώσεις και δίκτυα, ακαδημαϊκά ιδρύματα, κ.λπ.) θα πρέπει οι προσπάθειες να συντονιστούν και επίσης χρειάζεται μεγαλύτερη στήριξη από την κυβέρνηση και από την επιχειρηματική κοινότητα.

Θα ήθελα επί του προκειμένου να αναφέρω, ότι το CIIM μαζί με την Τράπεζα Κύπρου έχουν ξεκινήσει την περασμένη χρονιά το πρόγραμμα IDEA (Innovate-Develop-Excel-Accomplish –Καινοτόμησε - Ανάπτυξε - Τελειοποίησε - Υλοποίησε) για να εντοπίζει, να στηρίζει, να εκκολάπτει και να επιταχύνει καινοτόμες, νεοσύστατες εταιρείες με παγκόσμια προοπτική. Είναι όμως απαραίτητο να γίνουν πολύ περισσότερες από αυτές τις προσπάθειες, εάν πραγματικά θέλουμε τους νέους μας να εισέλθουν στον τομέα αυτό και να γίνουν επιχειρηματίες. Η προώθηση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας δημιουργεί ένα πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον, προωθεί την ανάπτυξη, δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και συμβάλλει στην αύξηση των άμεσων ξένων επενδύσεων στη χώρα.

*Ο συγγραφέας του άρθρου είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Cyprus International Institute of Management (CIIM) και Διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στις Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες.