Η αντίδραση του Προέδρου Κυπριανού στο παράνομο εμπόριο Βρετανίας-κατεχομένων, και το έντονο παρασκήνιο στήριξης της Άγκυρας για ένταξη στην ΕΟΚ από το Λονδίνο.
Στις 17 Μαΐου 1984, οι «Τάιμς» του Λονδίνου έγραψαν πως «Η Κύπρος σκοπεύει να πάρει νομικά μέτρα εναντίον χωρών μελών της ΕΟΚ, περιλαμβανομένης και της Βρετανίας, οι οποίες συνεχίζουν να εισάγουν προϊόντα από την αποσχιστική οντότητα παραβιάζοντας την απαγόρευση από την Κοινότητα και το τελευταίο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας…».
Την ίδια ημέρα το Φόρεϊν Όφις (Φ.Ο.) σημείωνε ότι «δεν υπήρχε Κοινοτικό απαγορευτικό διάταγμα για εμπόριο με τη "βόρεια Κύπρο" και ότι μετά την μονομερή ανακήρυξη "η ελληνοκυπριακή κυβέρνηση" ζήτησε όπως μόνο προϊόντα που εξάγονται από τα λιμάνια και αεροδρόμια του "νότιου τμήματος" του νησιού πρέπει να τυγχάνουν ειδικής αντιμετώπισης βάσει της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΟΚ/Κύπρου. Η Κοινότητα δεν έχει ακόμα πάρει θέση για το αίτημα αυτό».
Άσκηση πιέσεων
Στις 22 Μαΐου 1984, άλλο σημείωμα, αυτήν τη φορά από τον αξιωματούχο R. A. Neilson του ιδίου τμήματος του Φ.Ο. με τίτλο «Εμπιστευτικές διαβουλεύσεις με Ευρωπαίους Συνέταιρους» για το θέμα ΕΟΚ/Κύπρου, έγραφε ότι οι Ελληνοκύπριοι σίγουρα θα πίεζαν την Κοινότητα να τερματίσει την ειδική πρόσβαση για προϊόντα από τη «βόρεια Κύπρο». Και ενημέρωνε ότι είχαν συμφωνήσει ότι θα κρατούσαν την πιο κάτω γραμμή:
«Η Οικονομική Κοινότητα δεν έχει ακόμα αποφασίσει να τερματίσει την ειδική πρόσβαση για προϊόντα από τη βόρεια Κύπρο. Βρισκόμαστε εν πάση περιπτώσει κάτω από κάποια πίεση από τους Ελληνοκύπριους και αυτή αναμένεται να εντατικοποιηθεί. Επομένως θα πρέπει να κρατήσουμε την πολιτική μας κάτω από προσεκτική αναθεώρηση έχοντας υπόψη όλα τα ενδεχόμενα».
Στην αντεπίθεση ο Κυπριανού
Στις 20 Ιουνίου 1984, οι «Τάιμς» του Λονδίνου με δημοσίευμα του διπλωματικού τους συντάκτη Henry Stanhope, με τίτλο «Ο Κυπριανού επιτίθεται του βρετανικού εμπορίου με τη βόρεια Κύπρο», έγραψαν ότι η Βρετανία είναι μία από τις χώρες που παραβιάζουν τους νόμους της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) με το εμπόριο που κάνουν με την ούτω καλούμενη Τουρκική Δημοκρατία της Β. Κύπρου και ότι ο Πρόεδρος Κυπριανού είχε προβεί σε παράπονα στο Λονδίνο την προηγούμενη.
Και ότι ο Υπ. Εξωτερικών, κ. Γιώργος Ιακώβου, αναμενόταν να θέσει το θέμα στις συζητήσεις που είχε με τον Βρετανό Υπ. Εξωτερικών Sir Geoffrey Howe.
Ο Πρόεδρος Κυπριανού, πρόσθεσαν οι «Τάιμς», είπε ότι παρόλο που όλοι καταδίκαζαν την τουρκική ενέργεια, η Κύπρος παρέμενε διαιρεμένη και η διχοτόμηση θα συνεχιζόταν μέχρι που η διεθνής κοινότητα δείξει θέληση να πάρει αποτελεσματικά μέτρα.
Οι εκτιμήσεις Κρανιδιώτη
3 Σεπτεμβρίου 1984. Ο μ. Γιάννος Κρανιδιώτης, ο οποίος τότε κατείχε τη θέση του Έλληνα Υπουργού για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις στην κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου, κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για Συνεργασία που ελάμβανε χώραν στο Δουβλίνο, δήλωσε ότι η ελληνική Κυβέρνηση είχε την εντύπωση ότι οι βρετανικές Αρχές δεν συμμορφώνονταν με την απόφαση της Ευρωπαϊκής Κομισιόν. Ο αντιπρόσωπος της Βρετανίας κ. Thomas έλεγε ότι η εν λόγω απόφαση της Κομισιόν της 1ης Μαρτίου 1984 δεν ήταν ξεκάθαρη, όπως ισχυριζόταν ο κ. Κρανιδιώτης. Χώρες μέλη έδιδαν διαφορετικές ερμηνείες.
Υποστήριξη Τελωνειακής Ένωσης
Σε σημειώσεις/οδηγίες του Φόρεϊν Όφις για το Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Δουβλίνο μεταξύ 3 και 4 Δεκεμβρίου 1984, για το θέμα εμπορίου με τα κατεχόμενα, συμβούλευε πως αν πιεζόταν η αντιπροσωπία να έλεγε ότι η νομική θέση δεν είναι ξεκάθαρη και ότι η συμβουλή τους ήταν όπως οποιαδήποτε αλλαγή στην υφιστάμενη πρακτική, πιθανόν να ανοίξει τον δρόμο για νομικές διαδικασίες π.χ. από Βρετανούς εισαγωγείς.
Σημαντικό να μη γίνει οτιδήποτε που να προκαλέσει δυσκολίες στον ρόλο του Γενικού Γραμματέα (του ΟΗΕ). Το Λονδίνο υποστήριζε φανερά την Τελωνειακή Ένωση της Κύπρου με την ΕΟΚ. Όμως στο παρασκήνιο έγραφε: «Πάντα πιστεύαμε ότι η πλήρης Τελωνειακή Ένωση μπορεί να μην είναι προς το καλύτερο συμφέρον των Κυπρίων, όμως δεν εναπόκειται σε μας να τους το πούμε. Έχουμε κερδίσει ευχαριστίες από την κυπριακή Κυβέρνηση για τη σταθερή μας υποστήριξη στο θέμα αυτό, και να κρατήσουμε τα πράγματα όπως έχουν».
Θέμα Αγνοουμένων
Στις 6 Νοεμβρίου 1984 στάλθηκε στο Φόρεϊν Όφις η πιο κάτω ενημέρωση. «Στις 11 Ιανουαρίου 1983 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε με συντριπτική πλειοψηφία ένα ψήφισμα της Επιτροπής Πολιτικών Θεμάτων (μια έκθεση από την Λαίδη Elles) για το θέμα των Αγνοουμένων στην Κύπρο. Το ψήφισμα καλούσε τον Πρόεδρο του Συμβουλίου Υπ. Εξωτερικών να κάνει αναφορά στο Ε.Κ. μέχρι τις 30 Ιουνίου 1983 για τις εξελίξεις αναφορικά με τους Αγνοουμένους στην Κύπρο ως αποτέλεσμα της εισβολής στο νησί από τα τουρκικά στρατεύματα τον Ιούλιο του 1974.
Στις 14 Ιουνίου 1983 ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Υπ. Εξωτερικών, κ. Gunscher, ενημέρωσε την Επιτροπή Πολιτικών Θεμάτων ότι θα περιελάμβανε το θέμα αυτό στην αναθεώρηση της γερμανικής προεδρίας. Όμως, κάτι τέτοιο δεν έγινε. Τέθηκαν ερωτήσεις. Η προεδρία προτείνεται να απαντήσει ως εξής:
«Οι δέκα (μέλη της ΕΟΚ) εκτιμούν τις ανησυχίες για το θέμα των Αγνοουμένων της Κύπρου. Οι δέκα σημειώνουν με ικανοποίηση ότι η Επιτροπή για τους Αγνοουμένους, που ανακοινώθηκε από τον Ειδικό Αντιπρόσωπο του Γ.Γ. του ΟΗΕ τον Απρίλιο του 1981, φαίνεται ότι ξεκίνησε σημαντική δουλειά μετά τις διαδικαστικές δυσκολίες που εμπόδιζαν την πρόοδο για χρόνια. Οι δέκα δεν προτίθενται να πάρουν πρωτοβουλία σ' αυτό το στάδιο, γιατί αυτό εμπεριέχει τον κίνδυνο να δυσκολέψει τις προσπάθειες της Επιτροπής».
«Αν δεν υπάρξουν εισηγήσεις μέχρι τις 13 Νοεμβρίου, αυτή η απάντηση θα θεωρείται συμφωνημένη», έγραψε η ενημέρωση.
Φιλο-τουρκικά σεμινάρια
Έντονο παρασκήνιο βρίσκουμε ότι διεξαγόταν στο Λονδίνο, και δη στο Φόρεϊν Όφις, με προετοιμασίες για δύο σεμινάρια, σκοπός των οποίων ήταν η προβολή της Τουρκίας για προώθηση των τουρκικών φιλοδοξιών της για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (τότε), σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση. (Να σημειωθεί ότι Πρωθυπουργός της Τουρκίας είχε αναλάβει από τις 13 Δεκεμβρίου 1983, μέχρι 31 Οκτωβρίου 1989).
Υπενθυμίζεται ότι ο Τουργκούτ Οζάλ υπήρξε και ο μεγάλος υποστηρικτής του Τουρκοκύπριου από την κατεχόμενη Λεύκα, κλεφταποδόχου των ελληνικών κατεχόμενων μας περιουσιών, καταδικασθέντος αργότερα από βρετανικό δικαστήριο, Ασίλ Ναδίρ, ο οποίος είχε ήδη ξεκινήσει τις παράνομες δραστηριότητές του στα κατεχόμενα. Βρέθηκε ένοχος από βρετανικό δικαστήριο σε 10 κατηγορίες καταδολίευσης και στις 23.8.2012 καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση. Τον Απρίλιο του 2016 μεταφέρθηκε σε τουρκικές φυλακές…
Το ένα σεμινάριο θα διεξαγόταν στο γνωστό Wilton Park, με τίτλο «Σχέσεις Τουρκίας και ΕΟΚ» και το δεύτερο διοργανωνόταν από το Federal Trust, στο οποίο η ανάμειξη του Φόρεϊν Όφις θα ήταν περιορισμένη στη δική του συμμετοχή και στη χρήση του κτηρίου Wiston House.
Σύμφωνα με τα αποδεσμευμένα έγγραφα, οι προετοιμασίες για το Σεμινάριο στο Wilton Park είχαν ξεκινήσει πριν από δύο χρόνια και ο τίτλος είχε ήδη συμφωνηθεί με τους Τούρκους. Το Φόρεϊν Όφις, σύμφωνα με τα αποδεσμευμένα έγγραφα, προσπαθούσε να προωθήσει την Τουρκία.
Αξιωματούχος του Φόρεϊν Όφις ήθελε να αλλάξει ο τίτλος του σεμιναρίου στο Wilton Park από Σχέσεις Τουρκίας/ΕΟΚ σε «Η Τουρκία στην Ευρώπη», αλλά ο διευθυντής του Wilton Park διαφωνούσε γιατί ήδη ο προγραμματισμός είχε προχωρήσει και κάτι τέτοιο θα δυσαρεστούσε τους Τούρκους. Εξάλλου, ο τίτλος προερχόταν από μια μελέτη που είχαν διεξαγάγει για τις προοπτικές τουρκικής ένταξης, το πόρισμα της οποίας ήταν αρνητικό για την Τουρκία, αριθμώντας τις δυσκολίες στις διαπραγματευτικές διαδικασίες.
Ο κίνδυνος που προέβαλε στην ολότητά του το πόρισμα ήταν ότι ήταν αδύνατη μια γρήγορη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΟΚ για πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς λόγους. Η έρευνα κατέληγε ότι η Τουρκία θα χρειαζόταν μια δεκαετία προετοιμασίας και μετά μια σημαντική μεταβατική περίοδο. Με τους πλέον αισιόδοξους υπολογισμούς, δεν έβρισκαν ότι η Τουρκία μπορούσε να γίνει μέλος της Κοινότητας πριν από το 2007.
Και η όλη προσπάθεια της μελέτης ήταν να αποδείξει ότι ακόμα και αυτό ήταν πολύ αισιόδοξο. Παράλληλα δεν έβλεπε ότι το Συνέδριο θα μπορούσε να λάβει χώραν όπως σχεδιάστηκε για τον Σεπτέμβριο του 1984, αλλά μάλλον εντός του 1985, λόγω μη ικανοποιητικών οικονομικών πόρων, όταν και ήλπιζε η ΕΟΚ να αποκτούσε μια καλύτερη θέση έναντι της Τουρκίας.
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/Δημοσιογράφος
